Mythen en herinneringen zijn in minder bekende delen van Spanje diepgeworteld

Het kalksteen massief van de Picos de Europa is dun bevolkt en kleine boerendorpjes liggen verspreid tussen de toppen en weiden. Na een hike door de oostelijke heuvels en valleien, kom je in Sotres, het hoogstgelegen dorp van Asturië en een bescheiden centrum voor ecotoerisme waar ‘s zomer het aantal bezoekers de honderd inwoners overtreft. In de grotten rond Sotres wordt de Cabrales gerijpt, een beroemde blauwe kaas gemaakt van melk van de koeien, schapen en geiten uit deze hooggelegen weides. Volgens een regionale legende houdt een draakachtige gevleugelde slang, de cuélebre, zich op in diezelfde grotten, die af en toe het vee verslindt en soms een dorpeling.

Asturische landbouwmethodes dateren van duizenden jaren geleden. De hoger gelegen berghellingen kunnen zo ontoegankelijk zijn dat landbouw meestal alleen voor kleine veehouders is weggelegd die deze hoge weiden gebruiken als graasgebied in de zomer, en hun dieren voor de sneeuw valt naar lagere weiden brengen. Het is een zwaar leven, en hoewel een traditioneel huwelijk de afgelopen decennia minder in trek is, zijn voorouderlijke mythes blijven hangen. Gepensioneerde herder Jose Mier, bekend bij vrienden als Pepe, is 93 jaar oud, en zegt een cuelébre te hebben gezien, de legendarische gevleugelde slang, toen hij nog maar 13 was.

Geen andere regio in Spanje (of Europa) produceert zo veel soorten kaas als Asturië, met een robuust scala aan smaak en textuur die wordt bepaald door unieke, eeuwenoude recepten, evenals subtiele klimaatverschillen per vallei. Cabrales is zeker de bekendste van deze regionale kazen, maar ook hier worden verschillende formules en technieken gebruikt met verschillende combinaties van schapen-, koeien- en geitenmelk. Al die melk moet echter komen van kuddes uit het kleine officiële productiegebied in de Picos de Europa, en elke kaas wordt correct gerijpt en gefermenteerd in een van de grotten van de regio door ambachtelijke kaasmakers zoals Pablo Asiegu (hier afgebeeld).

De kolkende golven van de Golf van Biskaje gaan tekeer aan de buitenste rand van Baskenland, en vormen de rotsen om tot spectaculaire bogen, tunnels en grillige eilandjes. Vlak voor de kust, maar verbonden met het vasteland door een stenen brug, ligt San Juan Gaztelugatxe in een beschermde biotoop waartoe ook het nabijgelegen Aketx behoort. Bekend vanwege de middeleeuwse hermitage die ooit werd geplunderd door Sir Francis Drake, worden de stranden eronder al eeuwen niet meer gebruikt door piraten en smokkelaars. De stormachtige omgeving van het eilandje heeft vooral veel volksverhalen opgeleverd, en de hit serie Game of Thrones gebruikte vanwege de fantastische ligging San Juan Gaztelugatxe als filmlocatie.

Oude heidense mythes gaan samen met vroege christelijke legendes daar waar het land naadloos overgaat in de zee. Hier verbindt een oude stenen brug het etherische eiland San Juan Gaztelugatxe met het vasteland. Volgens de legende bezocht Johannes de Doper het eiland, en liet zijn voetafdruk in de rots achter op weg naar een heuvel, waarop ter nagedachtenis een reconstructie van de originele 9e-eeuwse hermitage is gebouwd. Na het beklimmen van de 241 stenen treden is het traditie om drie keer de klok te luiden voor geluk― vooral belangrijk voor de zeelieden uit nabijgelegen havens zoals Bermeo.

Een paar duizend jaar vestigden zich mensen langs de Golf van Biskaje, en de Basken werden meesters op het gebied van scheepvaart en scheepsbouw, en voeren steeds verder weg op steeds geavanceerdere schepen. Verschillende Basken voeren mee met toen Magellaan als eerste de wereld rond voer, en matrozen uit deze regio waren een van de eerste Europeanen die visten voor de Noord-Amerikaanse kust. Vandaag viert en onderhoudt het scheepsmuseum van Albaola in Pasia dat nautisch erfgoed: een team timmerlieden bouwt en herstelt schepen met oude technieken.

De Oka-rivier mondt uit in de Cantabrische Zee via een riviermonding omringd door vruchtbare weiden, eikenbossen, dennenbossen en zoutmoerassen. Vooral die laatste zijn een spectaculair leefgebied voor wilde dieren en vormt nu de kern van het Urdaibai Biosfeer reservaat. Herstel van het drasland heeft een overvloed aan trekvogels aangetrokken, en de riviermonding in Mundaka veroorzaakt een legendarische golf op de zandbank die surfers van over de hele wereld trekt. Dit is ook lamiak land, waar het vroeger wemelde van die zeemeerminachtige wezens.

Op de vlaktes van La Mancha draaien groepjes witgeschilderde windmolens tegen de horizon. Deze blijvende iconen in het Spaanse landschap werden vastgelegd door Miguel de Cervantes in zijn grote 17e-eeuwse roman, Don Quichot, waarin de "ridder" de bouwsels verwart met plunderende reuzen en ze aanvalt met zijn lans. De stad Campo de Criptana wordt algemeen gezien als de inspiratiebron voor dat hoofdstuk, en 10 windmolens daar zijn nu musea en bezoekerscentra, waar bij sommigen de oorspronkelijke machinerie en messen zijn hersteld en weer naar behoren werken.

Hoog op een heuvel boven de rivier de Taag en de vlaktes van Castilla-La Mancha, was Toledo de hoofdstad van Spanje onder de Visigoten en later een machtige ommuurde stad waar moslims, joden en christenen samenleefden in relatieve harmonie tijdens een deel van de middeleeuwen. Elke cultuur drukte zijn stempel op de architectuur, en de UNESCO Werelderfgoedlocatie van vandaag is een wonder van gemixt monumentaal erfgoed, waar de skyline varieert van half begraven ruïnes tot torenhoge minaretten en klokkentorens. Die ethno-religieuze mix geeft de stad en omliggende regio ook een unieke rijkdom aan mythologie rond reuzen en tovenaars.

Toledo was ooit een buitenpost van christelijke troepen die vochten om het Iberische schiereiland te heroveren op het Moorse rijk dat er al meer dan 500 jaar heerste. Nadat ze daarin geslaagd waren werd de stad opnieuw de katholieke zetel van de macht onder koning Carlos V, en sommige van de mooiste moskeeën werden kerken, maar veel van het ingewikkelde islamitische ontwerp werd behouden, waaronder geometrische patronen, geglazuurde keramiek en ornamentaal stucwerk. Deze Mudéjar hybride bouwstijl draagt bij aan de schoonheid en het mysterie van het moderne Toledo.

De stad Cuenca is een geologisch wonder op zich: de door de moren gebouwde oude stad lijkt in de lucht te hangen boven een kloof. In de buurt ligt Ciudad Encantada (Betoverde Stad), een geheel aards maar toch buitenaards landschap van vreemde rotsformaties die ontstonden door erosie in de vorm van stengels, en rimpelingen die lijken op buitenaardse paddenstoelen, verkalkte weersystemen, en zelfs hurkende reuzenwaardoor de volksverhalen van de Júcar vallei nog tastbaarder worden. Vind hier meer Spaanse legendes.