Fotograaf pagina

Ramiro Durán Rentería

Dansers verzamelen zich in La Estrellita Marinera, de favoriete cantina van de tastoanes in Moyahua. Tastoanes die op de corredero (de renbaan) erin slagen het kruis van Santiago af te pakken, kunnen hun trofee inruilen voor een fles tequila – die later door ‘Santo Santiago’ zelf wordt betaald.

De tastoanes van Juchipila dansen in een woeste trance. Een van de meer controversiële aspecten van de dans is de uitbeelding van de indiaanse tastoanes als ‘zondig’, ‘slecht’ of ‘dierlijk’ – een overblijfsel uit de Spaans-koloniale tijd waarmee de kolonisten de inheemse bevolking trachtten te assimileren.

Tastoanes begeleiden het heiligenbeeld van ‘Santo Santiago’ terwijl het de kerk van Moyahua in Zacatecas wordt uitgedragen. Uit koolstofdatering van het witte paard van de heilige blijkt dat het beeld vijfhonderd jaar oud is en afkomstig is van Santiago-processies in het middeleeuwse Spanje; het beeld van de heilige zelf werd later vervaardigd, in de aangrenzende deelstaat Michoacán.

Tastoanes helpen elkaar bij het bevestigen van hun maskers. Zowel de maskers als de rest van de kostuums verschillen van plaats tot plaats; hier in Moyahua dragen de mannen omslagdoeken (serapes) met banden in felle kleuren.

Danser Ignacio Reynoso Jiménez dost zich uit in zijn tastoanes-kostuum. De ceremonie waarmee de zege van de Spaanse conquistadores op de opstandige Caxcanes wordt heropgevoerd, bevat naast inheemse elementen ook precolumbiaanse ritmen en bewegingen van de dans zelf en delen van het kostuum.

In Juchipila, Zacatecas, wervelen dansende tastoanes rond. “Wanneer het heiligenbeeld van ‘Santo Santiago’ uit de kerk tevoorschijn komt en alle dansers staan te wachten, voel je een bijzondere energie,” zegt danser en tastoanes-expert Ismael García Ávila. “Iedereen begint te springen, te schreeuwen en vanachter zijn masker dierlijke geluiden te maken.”

Tastoanes keren terug van een mis in de parochiekerk van Juchipila. Hoewel het ritueel van dorp tot dorp verschilt, is één element overal hetzelfde, zegt Durán: “Er is altijd een oorlog.”

De figuur die in het dorp Juchipila in de Mexicaanse deelstaat Zacatecas ‘Santo Santiago’ speelt, draagt een fraaie sombrero en roodfluwelen cape. Hier voert hij de tastoanes na een kerkbezoek terug naar het dorp. De aanbidding van ‘Santo Santiago’ door de tastoanes gaat terug tot de negende eeuw, toen de apostel de christelijke Spanjaarden volgens de overlevering bijstond bij de verdrijving van de islamitische Moren uit Spanje. Vanaf die tijd wordt zijn heldenrol in dansen herdacht.

Na de mis op 25 juli verplaatst de ceremonie zich naar de corredero of renbaan, waar de tastoanes proberen Santiago zijn kruis te ontfutselen terwijl de heilige zich met zijn zwaard verdedigt. Het nagebootste geweld verwijst naar het echte geweld van de Spaanse conquistadores: “Wij hebben nooit geaccepteerd wat de Spanjaarden ons hebben verteld, dat de overwinning heel netjes verliep,” zegt García. “Ze zeiden ons dat ze onze redders waren – maar niets is minder waar.”