Stormjagen geeft een kick. Maar is die het risico waard?

De meeste mensen proberen tijdens hun reizen weg te blijven van bliksemschichten, hagelstenen ter grootte van golfballen en donkergrijze luchten. Zo niet Brittany Holley, een stormjager die juist op zoek is naar plekken waar ze harde wind en hagelbuien kan tegenkomen. 

Ze heeft dubbele tornado’s over de vlakten van de staat Colorado zien razen en onheilspellende trechterwolken zien ontstaan boven de woestijn van New Mexico. ‘Het is idioot, want het is alleen maar water, vocht en wolken – maar ik krijg er zo’n kick van,’ vertelt Holley, die sinds 2018 door de Verenigde Staten reist op zoek naar noodweer.

Nu de klimaatverandering een tijdperk met heftiger weersomstandigheden aankondigt, is stormjagen een manier om de brute kracht van de natuur aan den lijve te ondervinden. Maar het is een kick waaraan grote risico’s kleven. In oktober 2013 ging de coverstory van National Geographic over het leven en de dood van de bekende stormjager Tim Samaras. Deze wetenschapper en National Geographic grantee stierf (samen met twee anderen) toen hij werd overvallen door een immense tornado in El Reno in de Amerikaanse staat Oklahoma. Met een doorsnede van ruim vier kilometer was dit de breedste orkaan die ooit werd gemeten. 

Stormjager Leonie Paterson reisde in 2019 vanuit Australië naar de VS om met een tourgroep op stormjacht te gaan. Hier staat ze op een hek om een storm te fotograferen.

Een supercel trekt over een kerkje in de buurt van Malta in de Amerikaanse staat Montana. Bij dergelijke gigantische, aanhoudende onweersbuien ontstaan vaak de meest verwoestende tornado’s.

Dergelijke heftige weerssystemen veroorzaken elk jaar grote schade en verwoesten levens in de Verenigde Staten. En toch gaan duizenden juist op zoek naar hun verwoestende schoonheid. De verslavende achtervolging wordt door sommige mensen als spiritueel ervaren, een confrontatie met krachten die groter zijn dan zijzelf.

Door sociale media en de pandemie is de belangstelling voor weerreizen toegenomen. Er zijn minstens tien reisorganisaties ontstaan die in het gat sprongen van de stormjachtfantasie. Maar volgens autoriteiten op het gebied van publieke veiligheid, meteorologen, wetenschappers en vele anderen, levert deze liefhebberij onnodig gevaar op.

Stormjagen neemt toe 

Onder stormjagers zijn ervaren rotten en meteorologen te vinden die uren bezig zijn met het vinden van de perfecte locaties, maar ook nieuwkomers die met niet meer dan hun smartphone op pad gaan.

Het begon allemaal met een kleine, maar fanatieke groep ‘storm trackers’ in de jaren vijftig, maar na de film Twister uit 1996 nam de belangstelling snel toe. Na het uitkomen van de film ontstonden gespecialiseerde reisbureaus in de regio die bekendstaat als ‘Tornado Alley’: noord-Texas, Oklahoma, Kansas, Nebraska, Iowa en South Dakota. Het klimaat en de weidse grasvlakten maken dit tot het mekka voor stormjagers. Toen op Discovery channel de serie Storm Chasers in 2007 begon, zorgde dit voor nog een extra boost.

(Ontdek hoe het is om op stormjacht te zijn in ‘Tornado Alley.’)

In de afgelopen jaren hebben posts op sociale media die viral gingen en verveling tijdens de pandemie ertoe geleid dat in de Verenigde Staten duizenden mensen (zowel nieuwkomers als mensen met ervaring) op zoek gingen naar spectaculaire weersomstandigheden.

Eigenaar en tourleider Erik Burns van het in Oklahoma City en Denver gevestigde Tornadic Expeditions, schat dat de belangstelling voor zijn tours voor tornadojagers in de afgelopen vijf jaar met dertig procent is toegenomen, ondanks het forse prijskaartje (een reis van zes tot tien dagen kost tussen de 2000 en 4100 euro). Volgens Burns komt bijna zeventig procent van de gasten terug voor een tweede reis en is maar liefst zestig procent van de deelnemers afkomstig van buiten de VS. Het land is goed voor naar schatting 75 procent van alle geregistreerde tornado’s op aarde (hoewel in veel landen niet alle incidenten worden geregistreerd).

‘Toen ik hiermee begon, verwachtte ik dat er een bepaalde demografische groep op af zou komen, maar stormliefhebbers zijn een demografische groep van zichzelf,’ zegt Burns. ‘Er nemen mensen van allerlei achtergronden en uit allerlei culturen plaats in de bus. We zijn een grote familie van weergekken.’

De populariteit van het stormtoerisme kan de jacht des te gevaarlijker maken. Op plekken waar veel jagers samenkomen kunnen dodelijke files ontstaan wanneer de enige uitweg bij een aanstormende tornado geblokkeerd raakt. Het feit dat het volgens de meeste gidsen niet standaard is dat deelnemers aan de tours helmen of oogbescherming dragen, maakt het des te risicovoller.

‘Soms zie je wel honderd tot tweehonderd auto’s op van die kleine landweggetjes op het platteland van Oklahoma of Kansas, in een soort stormjagerspolonaise,’ vertelt Burns. Hij voegt daaraan toe dat veel van de toeschouwers vaak onervaren zijn of in hun eentje op pad gaan.

‘De stormen zijn niet het gevaarlijkste onderdeel van stormjagen. Dat zijn de andere chauffeurs,’ aldus Burns. Hij wijst op de verschillende incidenten waarbij jagers overleden toen ze op weg naar huis waren. ‘We weten waar zich fenomenen voordoen in een weerssysteem, maar we kunnen niet voorspellen wanneer iemand door rood rijdt.’

Stormjagers zetten hun fotoapparatuur klaar op een heuvel in de buurt van Hays in de staat Kansas. Deze liefhebbers doen mee aan een rondreis van twee weken onder leiding van gids en meteoroloog Charles Edwards (niet op de foto), die al meer dan twintig jaar groepsrondreizen organiseert.

Dodelijke ongevallen die rechtstreeks door tornado’s worden veroorzaakt doen zich niet vaak voor bij groepstours, maar toch kunnen ook ervaren chauffeurs en gidsen potentieel gevaarlijke fouten maken. Afgelopen mei raakte een busje van Cloud 9 Tours in een tornado verzeild in de buurt van het dorp Lockett in Texas. De ramen werden eruit geblazen en het busje raakte aan het tollen in de wind van meer dan 220 kilometer per uur. Gelukkig liepen de passagiers alleen builen en schrammen op, maar het incident jaagde ze de stuipen op het lijf.

Volgens sommige stormdeskundigen, zoals universitair docent geografie, klimaat en weer John Knox van de University of Georgia (die zelf geen stormjager is), zou het beter zijn als alleen wetenschappers het noodweer zouden opzoeken. ‘Wie wordt hier nou beter van? Als we het hebben over mensen die niks beters te doen hebben dan in een auto te stappen en foto’s te maken, dan is dat volgens mij geen houdbare situatie,’ aldus Knox.

Maar soms kunnen amateurs de deskundigen wel een dienst bewijzen. National Geographic Explorer en podcastmaker Anton Seimon deed een oproep aan amateurstormjagers om foto’s op te sturen van de dodelijke tornado in El Reno in Oklahoma (de grootste tornado die ooit werd geregistreerd). Met de foto’s werd een database opgezet die bijdraagt aan de wetenschappelijke kennis over het gedrag van dergelijke heftige stormen.

Een gevaarlijke ontwikkeling

Hoewel een stormjacht zo nu en dan heftig verloopt, geldt dit niet voor een ideale stormkijkdag tijdens het seizoen dat loopt van april tot juni. De meest spectaculaire tornado’s zijn op ruim anderhalve kilometer zichtbaar terwijl ze over de open vlakten van Tornado Alley razen, met in de verte heftige regenbuien. Maar volgens recent onderzoek is het epicentrum van de tornadoactiviteit zich mogelijk aan het verplaatsen.

(Noodweer verplaatst zich naar het oosten door klimaatverandering.)

‘In het afgelopen decennium is het in bepaalde jaren heel rustig geweest in de staten van de Great Plains. Tot ver in het eerste decennium van deze eeuw ging niemand naar het gebied ten oosten van de I-35,’ de snelweg door de staten Texas, Oklahoma, Kansas, Iowa en Minnesota, vertelt Roger Hill. Hij is mede-eigenaar en tourleider van Silver Lining Tours uit Oklahoma City. ‘Maar tegenwoordig gaan mensen vaker naar de zogenaamde ‘Dixie Alley’’, in de staten Mississippi, Louisiana, Tennessee, Alabama, Georgia en delen van Kentucky.

Uit gegevens blijkt dat de meeste verwoestende tornado’s zich niet meer voordoen in de Central Plains, maar in het zuidoosten van de VS. Tornado’s ontstaan meestal langs de zogenaamde ‘dry-line’, een deel van de Verenigde Staten waar natte en koele lucht botst op warme en droge fronten.

(Dit is waarom we nog steeds niet weten wat precies het verband is tussen tornado’s en klimaatverandering.)

‘Een mogelijke verklaring voor deze verschuiving is dat de Golf van Mexico nu warmer is. Daardoor wordt de lucht in het gebied in het zuidoosten vochtiger, wat de kans op het ontstaan van tornado’s vergroot,’ zegt Niloufar Nouri van de City University of New York. Uit haar onderzoek, dat in februari 2022 werd gepubliceerd, bleek dat zich in het zuidoosten van de Verenigde Staten steeds vaker tornado’s voordoen.

Bij zonsopgang valt tijdens een gigantische onweersbui een enorme hoeveelheid hagel en regen op een gebied ten zuiden van het plaatsje Andrews in Texas.

Een stormjager kijkt naar een aangroeiende onweersbui in het midden van de staat Kansas.

Een supercel trekt ‘s nachts over de plaats Hays in Kansas.

Binnen de gemeenschap van stormjagers is dit een onderwerp van verhitte discussies. Ook leidt het ertoe dat sommige mensen verder richting het zuiden trekken om stormen te zien. Omdat de stormen daar minder goed van afstand te bekijken zijn en de wegen er meer kronkelen, levert dit meer gevaar op. En er zijn ook ervaren stormjagers, zoals eigenaar en gids Lanny Dean van het in Tulsa gevestigde Tornadic Expeditions, die denken de toename van tornadomeldingen van buiten de traditionele Tornado Alley geen teken is van een toename van het aantal tornado’s in die gebieden. Het zou vooral het gevolg zijn van de betere technologische middelen om stormen te voorspellen, de grote toename van het aantal stormspotters en sociale media.

‘Alles is cyclisch en we keren ook weer terug naar die cyclus van een actieve Tornado Alley,’ aldus autodidact Dean.

De kans dat letsel en schade ontstaat door tornado’s is groter wanneer deze zich in het zuidoosten van de VS voordoen, aangezien veel gebieden in deze regio dichtbevolkt zijn. In staten als Mississippi en Alabama worden waarschuwingen pas vaak laat gegeven, omdat de tornado’s door het weer en de beplanting moeilijker zichtbaar zijn. In het zuiden van de VS is het zo lastig en gevaarlijk om goed zicht op een tornado te krijgen dat de meeste tourorganisaties het niet de moeite waard vinden om daar naartoe te gaan. Maar na twee rustige jaren in Tornado Alley, waarbij zich in mei 2022 een kwart minder tornado’s voordeden dan gemiddeld, zijn veel van hen wel in de verleiding om dit te gaan doen.

‘Er gaan nu meer mensen op jacht in het zuidoosten van de VS, omdat ze toch graag stormen willen zien,’ zegt stormjager Jen Walton, die ook oprichter is van het collectief Girls Who Chase.

Vrouwen gaan ook op jacht

Hoewel er al tientallen jaren wetenschappers en amateurs waren die het noodweer achterna reisden, raakte deze activiteit populair door de tv-serie Storm Chasers op Discovery Channel. Walton merkt op dat stormjagers toen (en in de serie) vooral witte, cisgender, heteromannen waren.

Deze perceptie droeg bij aan een frustrerend maar vertrouwd patroon in de wereld van stormjagers: naar schatting 27 procent van de werkenden in de aardwetenschappen is vrouw, en toch waren stormjagers en meteorologen ‘lange tijd nerdy witte mannen,’ aldus Knox. Maar Walton vermoedde dat er ook andere vrouwen waren die het noodweer achterna wilden reizen, of die dat al deden.

In 2021 maakte ze een Instagram-account aan waarop werk te zien was van vrouwelijke jagers en daarmee ontdekte ze een groeiende gemeenschap. Girls Who Chase is inmiddels uitgegroeid tot een basis met platforms voor podcasts, een community en voorlichting. Via Instagram zijn nog steeds foto’s te zien van jagers als Sarah Alsayegh, die naar eigen zeggen de eerste en enige stormjager uit Koeweit is.

‘Mensen zeggen zo vaak tegen me dat het een mannending is. Ze schelden me uit, maar het kan me niet schelen omdat ik echt gek ben op stormjagen,’ zegt ze. Alsayegh gaat zo vaak ze kan naar de VS om op tornado’s te jagen en ze te fotograferen.

Volgens Walton en Alsayegh is stormjagen een goede manier om vrouwen geïnteresseerd te krijgen in bètavakken en klimaatproblematiek.

Tornado’s gaan meestal gepaard met of worden voorafgegaan door heftig onweer, harde wind en overstromingen als deze.

‘Als je het over het weer hebt, heb je het ook over verandering en extreme omstandigheden. Iedereen heeft met het weer te maken en tornado’s zijn cool. Stormjagen heeft iets stoers,’ aldus Walton.

Zij en haar jachtgenoten genieten van de adrenalinekick, en van de combinatie van meteorologische wetenschappelijke kennis en de kunst van het maken van je eigen voorspellingen. Hun beloning als ze de grillen van Moeder Natuur goed voorspellen is het indrukwekkende gezicht van een tornado die in de verte tekeergaat.

‘Het proces van het voorspellen, nareizen en fotograferen van een storm geeft me zelfvertrouwen en kracht,’ aldus Walton. ‘Als ik voor zo’n kolkende storm sta, voel ik me zo nietig ten opzichte van die enorme natuurkracht... Dat brengt me naar het hier en nu en denk ik nergens anders meer aan.’

Natalie Rahhal woont in Brooklijn en schrijft over gezondheid en wetenschap. Soms droomt ze nog over de stormen ‘s nachts in haar geboortestaat Oklahoma. Je kunt haar volgen op  Twitter.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.