Toen koningin Victoria in 1897 haar blik liet gaan over het defilé ter ere van haar zestigjarig regeringsjubileum, dacht ze misschien wel dat er nog nooit iemand was geweest die zo veel macht en roem had verzameld als zijzelf. Het zou in elk geval geen overdreven gedachte zijn geweest.
Bij haar diamanten jubileum was de Britse koningin niet alleen de vorstin van het meest ontwikkelde land op aarde, ze was ook keizerin van een rijk dat een kwart van de wereldbol omspande. Haar invloed, die zijn basis had in de welvarendste stad ter wereld, Londen, was te voelen in de verste uithoeken van de aarde dankzij de machtigste oorlogsmachine aller tijden: de Britse marine.
Maar ze was meer dan de monarch van een krijgslustig land, ook op cultureel vlak was Engeland nummer één. Het land maakte een glorietijd door op het gebied van de wetenschappen (Darwin), ontdekkingsreizen (Stanley en Livingstone) en literatuur (Dickens). Zelfs op het gebied van de politiek kon Victoria er prat op gaan dat zij had uitgeblonken te midden van de personages van statuur van haar tijd, zoals de premiers Disraeli en Gladstone.
Naast alles wat ze bij leven en welzijn had bereikt, kon ze ook gerust zijn over haar nalatenschap: haar model van een constitutionele monarchie zou tot aan onze tijd blijven voortbestaan, en haar nakomelingen zouden op de troon komen in zo veel landen (van Spanje tot aan Denemarken) dat Victoria postuum de eretitel ‘grootmoeder van Europa’ kreeg.
Anderzijds werd al heel snel na het overlijden van de vorstin in 1901 het woord ‘victoriaans’ synoniem voor bekrompen, rigide en hypocriet moralistisch. Maar zoals de schrijver Ronald Knox zei, was de victoriaanse tijd ook een bruisend tijdperk: ‘Alleen degenen die zoals wij zijn geboren in de tijd van koningin Victoria,’ schreef hij ‘weten wat het betekent om het vanzelfsprekende besef te hebben dat Engeland voor altijd nummer één is onder de volkeren, dat buitenlanders van ondergeschikt belang zijn en dat in het ergste geval Lord Salisbury gewoon een kanonneerboot stuurt’.
Een groot deel van deze grandeur was rechtstreeks aan de koningin zelf te danken. Een vrouw die, toen ze als jong meisje voor het eerst te horen kreeg wat haar voorland was, tot verbazing van alle aanwezigen verklaarde: ‘Ik zal het goed doen.’ Deze ‘vastbeslotenheid en doelgerichtheid’ uit haar kinderjaren zouden haar later helpen het schoolvoorbeeld van een ware koningin te worden, niet alleen een voorbeeld voor Groot-Brittannië maar voor alle landen en alle tijden.
Deze tekst bevat enkele fragmenten uit de oorspronkelijke reportage. Het hele verhaal kunt u lezen in het vierde nummer van National Geographic Historia.
