Elk jaar galoppeert een troep ruiters – uitgedost met spookachtige poppenmaskers en in rafelige kleren – langs de dolenthousiaste menigte die zich in de straten van het normaliter zo slaperige stadje Oristano op het Italiaanse eiland Sardinië verdringt. Rond deze woeste ruiterkunst en acrobatische toeren in de schaduw van de kerktorens van het oude centrum hangt een labyrint van eeuwenoude Sardijnse tradities. Het driedaagse feest van Sa Sartiglia is een viering van de omgekeerde wereld en brengt een middeleeuws spektakel in de moderne tijd tot leven.
Sa Sartiglia valt tussen de zondag van carnaval en Vastenavond, waarmee de lente wordt ingeluid. Het feestgedruis van het carnavalsseizoen zet aan tot allerlei uitspattingen, waarna met de Vastentijd een sobere periode van gebed en boetedoening volgt, in de aanloop naar Pasen. Hier in Oristano begint het spektakel met trompetters op paarden die zijn uitgedost met bloemen, waarna bedeesde maagden de hoofdrolspeler van het feest, Su Componidori, in zijn kostuum naaien. Nadat deze uitverkoren figuur is aangekleed, moet hij zijn paard bestijgen zonder de grond te raken en daarna de andere deelnemers bij de komende uitdagingen en spelen aanvoeren.
Andere deelnemers – met uitdrukkingsloze poppenmaskers op – volgen de Componidori in kostuums van pofmouwen en gesteven kragen. Ze galopperen voorwaarts en proberen daarbij een hangende tinnen ster te doorboren. Als dat lukt, zal de komende oogst goed verlopen, zo gaat de legende. Op zondag vinden acrobatische toernooien plaats in de met bloemen bestrooide straten, onder het oog van een uitgelaten publiek. Het hoogtepunt van het festival is een acrobatisch spektakel waarbij een menselijke piramide van drie ruiters op zorgvuldig gemende paarden balanceert.
Zoals andere inwoners van Oristano slaat fotograaf Michele Ardu, in de stad geboren en getogen, nooit een Sa Sartiglia over. De tijdloze en opwindende sfeer van het feest oefent een grote aantrekkingskracht op hem uit. Maar volgens Ardu gaar het niet alleen maar om het feestgedruis. Er is volgens hem sprake van een nauwkeurige balans tussen gewijde en wereldse aspecten: “Stel je voor: op dit diep katholieke en agrarische eiland kan deze gemaskerde ridder, Su Componidori, de mensen zegenen. Overal elders in Italië zou dat als godslastering worden gezien, maar niet in Oristano, waar Su Componidori echt wordt gezien als een mystieke, mythologische halfgod.”
Afhankelijk aan wie je het vraagt, wordt de oorsprong van het festival toegeschreven aan toernooien van ridders die aan de Tweede Kruistocht deelnamen. Vergelijkbare theatrale festivals werden in de tijd van de Spaanse overheersing gehouden voor de ridders van de heersende klasse. Weer andere feesten vinden plaats in het carnavalsseizoen, in de weken voorafgaand aan Pasen. Maar de oorsprong van het festival gaat verder terug dan het christendom, naar heidense, Grieks-Romeinse rituelen en naar volksgebruiken die door opeenvolgende groepen kolonisten op het eiland van generatie tot generatie werden doorgegeven om hun specifieke cultuur te behouden.
“Deze rituelen gaan terug tot voorchristelijke tijden en worden in het hele Middellandse-Zeegebied nog steeds gevierd, niet alleen op Sardinië,” zegt Michelle Hobart, middeleeuwse historicus en auteur van hét boek over de geschiedenis van Sardinië. “Sardinië is door zijn afzondering uniek geweest in de wijze waarop het tradities en gezamenlijke gebruiken heeft behouden waarbij een heel dorp of een hele stad samenkomt.”
Toeristen kunnen aan deze tradities deelnemen, die ook vandaag nog volop worden gevierd. Breng een toast uit op de ruiters en wens ze succes op hun queeste met de plaatselijke Vernaccia di Oristano, een zeer zeldzame en unieke wijn die sinds de Nuraghi-cultuur, uit de tijd rond 1500 v.Chr., wordt gemaakt. Volgens de Sardijnse wijnexpert en toergids Anna Maria Fara kunnen toeristen proberen om bevriend te raken met een van de ruiters, waarna ze zich in de stallen bij kleine groepjes ruiters kunnen voegen voor een slok Vernaccia, voorafgaand aan het toernooi. Maar op de pleinen staan ook tribunes waarop glaasjes wijn aan de toeschouwers worden verkocht. Inwoners en bezoekers laten zich meeslepen in dit bijzondere feest, van een Sardinië waar de tijd heeft stilgestaan.
Sardijnse genoegens
Elke tijd van het jaar is de moeite waard voor een culinair bezoek aan Oristano, waar “in de beste Sardijnse traditie producten van het land en de zee worden gecombineerd en waar je de kans hebt om opnieuw te ontdekken hoe prettig het is om in kleine familiewinkels je inkopen te doen,” zegt Marzia Bortolin van het Nationaal Italiaans Bureau voor Toerisme. Ga op pad met de gids en kenner Anna Maria Fara en bezoek de wijngaarden van deze streek en producenten van plaatselijke pecorino, olijfolie en andere specialiteiten van het gebied. Verbruik daarna de extra calorieën op een wandeling door de smalle en historische steegjes van de oude stad, langs fraaie kerken en over weidse piazza’s. En op een half uurtje rijden ligt de Middellandse Zee.
