Al sinds mensenheugenis hebben mensen zich in grotten teruggetrokken – in tijden van oorlog en vervolging of gedreven door armoede of een onherbergzaam klimaat. Ze hebben woningen in de rotsen uitgehouwen en diep in de grond uitgegraven of trokken in bestaande, natuurlijke spelonken om te ontsnappen aan de minder gunstige omstandigheden die bovengronds heersten.
Sommige gemeenschappen gingen in grotten wonen om te schuilen voor een meedogenloos klimaat, omdat de temperaturen ondergronds gematigd en stabiel zijn. De inwoners van het mijnplaatsje Coober Pedy in de Australische outback gingen ondergronds wonen om aan de hitte van de woestijn te ontsnappen. Om dezelfde reden hakten de mensen van Guadix in Zuid-Spanje hun huizen in de rotsen uit.
Grotten hebben mensen ook beschermd in tijden van oorlog. De eerste christenen vluchtten de grotten van Cappadocië in, om aan de vervolging door het Romeinse Rijk te ontkomen. In de aanloop naar de Chinese Revolutie gebruikte Mao Zedong het grotcomplex van Yan’an in China als uitvalsbasis voor het mobiliseren van de boeren. Ook Europese burgers en soldaten verscholen zich in grotten om te ontsnappen aan conflicten; in Frankrijk schuilden Franse soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog in kalksteengrotten.
Boeren, armen en mensen die het zich niet konden veroorloven een eigen huis te bouwen hebben vaak hun toevlucht gezocht in grotwoningen, die soms uitgroeiden tot symbolen van een geheel eigen cultuur. De Berbers in Matmata, Tunesië, vestigden zich al eeuwen geleden in ondergrondse woningen. Maar veel gezinnen verlieten hun traditionele grotwoningen toen het land na de onafhankelijkheid van Frankrijk, in 1956, een periode van modernisering doormaakte – een ontwikkeling die volgens de plaatselijke bevolking ook bedoeld was om hun cultuur te ondermijnen.
Grotwoningen hebben weinig tot geen energie nodig om te worden verwarmd of gekoeld, dus werden ze op zeker moment gezien als een milieuvriendelijk alternatief voor conventionele huisvesting. Innovatieve bedrijven op het gebied van architectuur en stadsplanning hebben zelfs gepleit voor ondergronds wonen als de toekomst van onze grote steden, omdat het een oplossing zou bieden voor het gebrek aan bouwruimte. In Singapore en Mexico werken firma’s aan grootse plannen voor onderaardse huisvesting.
Maar soms zijn grotten niet alleen maar plekken om in roerige tijden in te schuilen. Veel grotwoningen, waaronder die vierde-eeuwse toevluchtsoorden voor de eerste christenen in Cappadocië, zijn heuse Werelderfgoederen en toeristische trekpleisters, met hun eigen restaurants en hotels.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
