Sinds mensenheugenis is vuur een symbool van de Olympische Spelen. Voordat de sporters zich verzamelen voor de Spelen, legt de symbolische fakkel elke vier jaar een lange weg af naar de stad waar het evenement wordt gehouden vanaf het Stadion Panathinaiko in Athene. Hier begon de traditie ruim een eeuw geleden met de eerste moderne Olympische Spelen.
Het is een eer om te worden uitgekozen als gastheer voor de Olympische Spelen, maar er hangt ook een stevig prijskaartje aan. Veel steden bereiden zich voor op de toestroom van sporters en olympische toeschouwersaantallen door de infrastructuur onder handen te nemen en gigantische bouwprojecten uit de grond te stampen, zoals nieuwe stadions, die uiteindelijk worden gesloopt of in de vergetelheid raken. Vergelijk dat eens met Athene, waar het Stadion Panathinaiko nog dagelijks wordt gebruikt. De constructie staat buiten de voormalige stadsmuren op 2500 jaar oude grond. Dit witte, hoefijzervormige stadion staat fier overeind in de buurt van de Acropolis en is nog steeds de enige sportarena die geheel uit marmer is opgetrokken.
Tijdens de eerste Olympische Spelen in 1896 was het Stadion Panathinaiko gevuld met zo’n vijftigduizend toeschouwers. Sporters streden om zilveren medailles op de onderdelen fietsen, schermen, gymnastiek, schieten, zwemmen, gewichtheffen en worstelen. Maar de geschiedenis van het stadion gaat nog veel verder terug.
Socrates en zijn leerlingen zochten hier onder de bomen bescherming tegen de brandende middagzon en discussieerden over liefde en haat terwijl de rivier Ilissos rustig voortkabbelde. Naakte mannelijke sporters liepen hier hard tijdens de Atheense voorloper van de Olympische Spelen, de Panathenaia, waarvoor deelnemers uit het hele Griekse rijk naar een nieuw marmeren stadion kwamen. Dit was rond 330 v.Chr. gebouwd door de Atheense redenaar Lycurgus.
Dergelijke projecten vervulden de bevolking met het soort trots dat te vergelijken is met die van hedendaagse steden die zich van hun beste kant laten zien in de voorbereiding voor de Olympische Spelen. Het Stadion Panathinaiko “bracht de Atheners – en de rest van de Griekse wereld – met opzet de Atheense grootheid in herinnering, de tijd dat de stad heerste over het gehele gebied rond de Egeïsche Zee,” vertelt historicus Robin Waterfield die een kroniek schreef over Athene door de eeuwen heen. Maar niet lang nadat het stadion in gebruik werd genomen, stierf Alexander de Grote, waardoor Griekenland eerst vergeefs de strijd aanbond met Macedonië om onafhankelijk te blijven, en vervolgens de Lamische Oorlog verloor. “Je kunt de bouw van het stadion dus koppelen aan het einde van het grote Atheense experiment in democratie,” stelt Waterfield.
Toen het stadion eeuwen later onder heerschappij van Rome viel, verbouwde Herodes Atticus het tot de huidige hoefijzervorm met de chique stenen tribunes. Hoewel het stadion vooral was bedoeld om er sportwedstrijden te houden, waren er ook slachtpartijen met dieren te zien en gevechten tussen gladiatoren (vaak criminelen) tot de dood erop volgde. De volgende heersers waren christenen die dergelijke heidense rituelen verboden. Het Stadion Panathinaiko werd een verlaten plek en het marmer werd gebruikt voor gebouwen in de omgeving.
Toen het stadion werd uitgekozen om er de eerste moderne Olympische Spelen te houden in 1896, werd het weer in zijn oude glorie hersteld dankzij een enorme investering van een genereuze weldoener. Het ontwerp uit de Romeinse tijd bleef behouden en ditmaal werd er marmer gebruikt uit Pentelikon, een gebergte net buiten de stad, om aan te sluiten bij de klassieke monumenten van het oude Athene.
Tegenwoordig rennen hardlopers nog altijd op dezelfde manier over de finishlijn in het Stadion Panathinaiko tijdens de jaarlijkse marathon van Athene. Joggers zetten zich er ‘s ochtends toe om rondjes te rennen over de baan die ook dienst deed tijdens de Olympische Spelen in 2004 in Athene. Toeristen luisteren naar audioguides voordat ze poseren als gladiator tegen de achtergrond van oogverblindend wit marmer. Vóór elke Olympische Spelen richt de blik van de wereld zich vanwege de overdrachtceremonie voor de vlam op het Stadion Panathinaiko, waar eeuwenoude traditie in steen is gebeiteld.
