Eén manier om klimaatverandering tegen te gaan: maak je eigen gletsjers
Wat doe je als de sneeuw te snel smelt en de gletsjers zich hoog in de bergen terugtrekken? In Ladakh, een hoogvlakte in het noorden van India, hebben bewoners hier iets op gevonden: ze maken enorme ijskegels voor boeren die kampen met een watertekort.
In deze ‘ijsstoepa’ wordt smeltwater opgeslagen voor beplanting in het voorjaar. De groep jongeren die hem heeft gebouwd, installeerde er meteen een café in. De opbrengst daarvan gebruikten ze om de ouderen van het dorp mee te nemen op bedevaart. ‘Anders komen ze nergens meer,’ zegt een van de jongeren.
Dit artikel verscheen in de juli 2020 editie van National Geographic Magazine.
Ladakh, een hoogvlakte in de noordpunt van India, ligt onder vuur. De vijand snijdt de watertoevoer af, waardoor de landbouwgrond uitdroogt. Boeren die op het droge land vanouds pashminageiten houden en tarwe en gerst verbouwen, vluchten nu naar Leh, een stad op de oevers van de Indus. Met Sonam Wangchuk rij ik over passen en door valleien op ruim 2500 meter hoogte om zijn verdedigingslinie te inspecteren: hoge ijskegels, die hij stoepa’s noemt.
‘De vijand draagt geen uniform of wapens en vecht niet onder een vlag,’ zegt Wangchuk, een werktuigbouwkundig ingenieur en oprichter van een vrije school in Ladakh. ‘Hij laat zich niet tegenhouden door grenzen of internationale wetten. Wij Ladakhi staan in de frontlinie van een heel ander soort oorlog.’
De ‘vijand’ is klimaatverandering. De stijging van de gemiddelde wintertemperatuur met ongeveer één graad in de afgelopen veertig jaar heeft een cruciale schakel in de watercyclus van Ladakh verbroken. Ladakh ligt ingeklemd tussen Pakistan en India en wordt door de Himalaya beschut tegen de zuidwestelijke moesson, waardoor er gemiddeld slechts zo’n 110 millimeter regen per jaar valt. Voor water is de regio afhankelijk van winterse sneeuw en gletsjers. De sneeuw valt nu echter onregelmatiger en smelt voordat de boeren in de lente gaan planten, terwijl de gletsjers zich hoog in de bergen hebben teruggetrokken en steeds later smelten.
‘De tijd tussen het smelten van de sneeuw aan het eind van de winter en het smelten van de gletsjer in de lente wordt steeds langer,’ legt Wangchuk uit. Die drogere lentes maken landbouw onmogelijk. ‘Onze eigen koolstofvoetafdruk is verwaarloosbaar, maar klimaatverandering komt hier des te harder aan.’ In Ladakh zullen ze de opwarming van de aarde niet kunnen stoppen, maar misschien zorgen ijsstoepa’s in het voorjaar in elk geval weer voor water.
We verlaten de grote weg en rijden een kloof bij de Pakistaanse grens in. Wangchuk vertelt dat hij in 2013 ontdekte dat ijs bevroren bleef in de schaduw van een brug – ook op geringe hoogte en zelfs midden in de zomer. Hij bedacht dat hij dorpen misschien kon helpen door water in de winter te bevriezen voor gebruik in het voorjaar. Zeer grote stukken ijs beschaduwen was niet efficiënt, maar een hoge ijsheuvel zou schaduw geven aan zijn eigen binnenste. En hoe steiler de zijkanten hoe beter, want dat verkleint het gebied dat aan de zon wordt blootgesteld.
Monniken van het klooster van Phyang verzorgen wilgen en populieren die met smeltwater van een stoepa worden bewaterd. De bomen zijn bedoeld voor het herbeplanten van de kale helling, die zo tegen erosie wordt beschermd.
Wangchuk en zijn leerlingen bouwden in november 2013 hun eerste ijsstoepa. Ze leidden een deel van een beek bij Leh door een pijp de berg af, waarna het water via een verticale pijp omhooggestuwd werd naar een sproeikop. Die werd ’s nachts geopend, zodra het kwik onder het vriespunt kwam. De fijne druppeltjes bevroren tijdens hun val. Langzaam groeide er een ijs heuvel rond de pijp.
Die eerste teststoepa was zes meter hoog, bevatte 150.000 liter water en hield het tot mei vol. Daarna heeft Wangchuk dorpelingen in de omgeving van Ladakh geleerd om zelf stoepa’s te bouwen. In 2019 maakten ze er twaalf, waar van twee meer dan dertig meter hoog. Dit jaar bouwden ze er al 26.
Niet alleen is de lente droger in Ladakh, in de zomer zorgen nu hevige stortbuien voor overlast.
Wangchuk hoopt dat het irrigatiewater van de stoepa’s leidt tot begroeiing op de hellingen, die de regen kan verwerken. ‘Zijn de grootte en locatie van een stoepa optimaal, dan zou die de zomer kunnen overleven,’ zegt hij. Zo ontstaat een stoepa die zo bestendig zou zijn als een gletsjer.
In Karith wordt Wangchuk door de leerlingen van de school als een held verwelkomd. Zij hebben in 2016 de eerste kleine stoepa van het dorp gebouwd. ‘We willen de kinderen bewust maken van wat er in de wereld gebeurt en wat wij daar in onze omgeving van merken,’ zegt school hoofd Mohammad Ali. De stoepa van Karith was vorig jaar 22 meter hoog. In de schaduw van een bergtop hield hij het uit tot en met augustus, waardoor boeren hun akkers konden bevloeien. Dit jaar hebben boeren en leerlingen samen een hogere stoepa gebouwd. ‘Op een dag,’ zegt Ali, ‘bouwen we een ijsstoepa die blijft groeien.’
Deze stoepa bij het dorp Shara Phuktsey won vorig jaar een wedstrijd ‘grootste stoepa’. Met het zo opgeslagen water (bijna zeven miljoen liter) konden de velden in vier dorpen worden bevloeid. Het gevaarte trok ook toeristen: ijsklimmers bedwongen de steile flanke
Arati Kumar-Rao is schrijver in Bangalore (India) en is gespecialiseerd in watervraagstukken. Ciril Jazbec fotografeerde voor National Geographic onder meer Inuitjagers in Groenland (09-2019).
Dit artikel kwam mede tot stand dankzij de National Geographic Society.
