Sterrenkijkers verheugen zich op het ruimtespektakel van de jaarlijkse meteorenzwerm Leoniden die later deze week te zien zal zijn.
De omstandigheden voor het bekijken van de sterrenregen tijdens het hoogtepunt, in de nacht van 17 november en de vroege ochtend van 18 november, zijn in principe ideaal. Het is die nacht nieuwe maan. Daardoor is er geen schijnsel van de maan en is dus ook het licht van de zwakste vallende sterren te zien. Toeschouwers onder een heldere, donkere hemel, ver van het licht van de stad, kunnen op het hoogtepunt zo'n 10 tot 25 sterren per uur zien vallen.
Net als andere jaarlijks terugkerende meteorenzwermen ontstaan de Leoniden als de aarde door een spoor van deeltjes vliegt dat wordt achtergelaten door een rond de zon draaiende komeet, in dit geval de komeet Tempel-Tuttle. Deze ijzige bezoeker uit het buitenste deel van ons zonnestelsel werd ontdekt in 1865 en werd voor het laatst gezien door waarnemers die richting de aarde gingen in 1998.
Als een komeet de zon nadert, komen er stofdeeltjes vrij uit het smeltende ijs. De meeste zijn niet groter dan een zandkorrel. Ze blijven in klontjes achter langs de baan die de komeet aflegt. De aarde komt ieder jaar op hetzelfde moment in botsing met de sliert van achtergebleven deeltjes. Sommige daarvan verbranden in onze atmosfeer en zorgen voor prachtige vallende sterren.
De Leoniden staan bekend om hun wisselvalligheid. Zo nu en dan zorgen ze voor heftig vuurwerk. Ongeveer eens in de 33 jaar groeit de jaarlijkse sterrenregen uit tot een echte meteorenstorm, en zijn er honderden vallende sterren per uur te zien.
Tijdens de laatste grote storm in 2002, vielen er ruim drieduizend sterren per uur. Maar de Leoniden hebben hun mythische status vooral te danken aan de zwerm van 1833, toen er maar liefst 72.000 vallende sterren per uur werden geteld.
Het voorspellen van de heftigheid van meteorenzwermen staat nog in de kinderschoenen, maar het is wel duidelijk dat deze extreme sterrenregens ruwweg plaatsvonden toen de aarde door uitzonderlijk dichte wolken deeltjes vloog. Vermoed wordt dat die ontstonden toen de komeet Temple-Tuttle op het punt het dichtst bij de zon kwam.
Huidige berekeningen geven aan dat de komeet in 2031 en 2064 weer bij ons in de buurt komt. Maar hoewel we vermoedelijk pas in 2099 weer op een echt dichte wolk van materiaal stuiten, denken astronomen dat we zo nu en dan nog wel wat zwakkere uitbarstingen zullen meemaken, in jaren dat onze planeet door nog niet in kaart gebrachte deeltjes vliegt.
En dus is het de moeite waard om het er deze novembernacht op te wagen en te zien wat de Leoniden voor ons in petto hebben, ook al verwachten de deskundigen geen ultiem spektakel. De Leoniden staan er ook om bekend dat ze zo nu en dan voor schitterende vuurballen zorgen, wanneer de sliert deeltjes ook grotere objecten bevat, zoals kiezels of keien, dus sterrenkijkers moeten blijven opletten.
Waar kun je de Leoniden zien?
De Leoniden danken hun naam aan het feit dat ze uit het sterrenbeeld Leo, of Leeuw, lijken te komen. Dit sterrenbeeld komt in deze tijd van het jaar laat op de avond op in het noordoosten. De vallende sterren zijn bijna in de hele nachtelijke hemel te zien, maar als je goed kijkt, kun je het spoor van iedere ster terugleiden naar het sterrenbeeld.
Toeschouwers op het noordelijk halfrond hebben de beste mogelijkheden om de hele zwerm te zien, maar ook sterrenkijkers op het zuidelijk halfrond zien waarschijnlijk veel van de vallende sterren.
Wanneer kun je de Leoniden zien?
Overal is het zicht het allerbest in de kleine uurtjes van de nacht van 17 november en in de ochtend daarna, als het sterrenbeeld Leo op het hoogste punt in de hemel lijkt te staan.
Het hoogtepunt van de zwerm is plaatselijke tijd tussen 2 en 4 uur ‘s nachts, als de hemel op zijn donkerst is.
De vallende sterren van de Leoniden zijn vaak helder, en een groot deel daarvan laat een lang zichtbaar spoor na. De helderste sterren kunnen zelfs een opvallend maar kortdurend rookspoor achterlaten.
Hoe kun je de Leoniden zien?
Meteorenzwermen kun je het best met het blote oog bekijken. Verrekijkers of telescopen zijn dus niet nodig. Omdat de vallende sterren overal aan de hemel langs kunnen vliegen, kun je het best in een tuinstoel gaan zitten met de rugleuning helemaal naar achteren. Als je een sterrenkijkmaatje hebt, ga dan met de rugleuningen tegen elkaar zitten, zodat jullie als team zo veel mogelijk van de hemel zien.
Toeschouwers in de koudere gebieden op het noordelijk halfrond kunnen ook genieten van het nachtelijke vuurwerk. Neem gewoon een stapel dekens mee en vergeet de warme chocolademelk niet.
En nu maar hopen op een mooie nacht en veel wensen!
Andrew Fazekas, de Night Sky Guy, is de auteur van Star Trek: The Official Guide to Our Universe en host van NG Live! Mankind to Mars presentaties. Volg hem op Twitter, Facebook en zijn website. Ga op 15 november Tune om 20.00 uur naar Nat Geo op Facebook als je live van Andrew wilt horen hoe je de Leoniden in 2017 kunt zien.
