‘Voor het eerst sinds vijf jaar heeft Amsterdam weer een rustige Koninginnedag beleefd,’ schrijft de Turbantia over de Koninginnedag van 1971. ‘Met een uitgekiende aanpak om ongeregeldheden al in de kiem te smoren, zonder dat hierop sterk de nadruk kwam te liggen, heeft de politie een prijzenswaardig succes geboekt.’ Een van de redenen voor zo’n rustig verloop? De vrijmarkt.

De eerste vrijmarkt moest rellen voorkomen

In 1966 ging het nog helemaal mis in Amsterdam. Demonstranten verstoorden de huwelijksdag van prinses Beatrix en prins Claus door een rookbom naar de gouden koets te gooien.

Leestip: Lodewijk Napoleon was de eerste koning van Holland

Hun omstreden huwelijk – het anti-Duitse sentiment was groot na de Tweede Wereldoorlog – zou het karakter van de komende Koninginnedagen veranderen. Vooral op de Dam in Amsterdam werd de sfeer grimmig en moest het koningshuis het ontgelden. Daar moest iets op bedacht worden, vond het hoofdstedelijke Oranjecomité.

Het bestuur kwam met een hoop nieuwe activiteiten op de proppen, van sloepvaren over de Amstel tot een bromfietsrally in de Bijlmer. Het Damrak en Rokin werden volledig afgesloten voor het autoverkeer. Er kwamen muziektenten waar drum- en steelbands zouden optreden, met volop gelegenheid tot dansen. En… er was een vrijmarkt.

Dat fenomeen won al jaren aan populariteit, maar was vooral op afgelegen plekken te vinden. Koninginnedag 1971 was de eerste dag dat zo’n kleedjesmarkt in de binnenstad van Amsterdam plaatsvond.

Kleedjesmarkten worden populair

Het aangepaste programma op de Dam bleek een groot succes. De paar pogingen die gedaan werden om de orde te verstoren, werden effectief tegengehouden door de activiteiten. ‘Op het ogenblik dat het onrustig werd, werd op de Dam juist een draaiorgelconcours gehouden,’ meldt het Algemeen Dagblad in 1971. De veertien arrestanten werden later weer vrijgelaten.

Leestip: Filips II van Spanje: de koning in het Wilhelmus

Vier jaar na de eerste vrijmarkt op Koninginnedag noemt de Volkskrant het al een Amsterdamse traditie. Het idee van een vrijmarkt stond ook andere steden en dorpen in Nederland wel aan. Langzaam maar zeker nam de kleedjesmarkt Koninginnedag en later Koningsdag over. Inmiddels kun je op 27 april je kont niet keren of je struikelt over kleedjes met zolderschatten.

Beatrix is welkom in Amsterdam

Het antikoningshuissentiment in de hoofdstad leek in 1988 voorbij. Toen prinses Beatrix onaangekondigd de Jordaan bezocht, werd ze enthousiast onthaald door de bevolking. In De Telegraaf van 2 mei 1988 staat een grote foto van een lachende Beatrix die knuffelt met een Jordanees. ‘Geef me een zoen, meid’, zou hij geroepen hebben.

Volgens de verslaggever liet ‘koningin Beatrix zich de omhelzing stralend welgevallen. Een bijna symbolisch gebaar, want nog nooit reageerde de hoofdstad zo spontaan en warm op het tot het laatste moment geheim gehouden bezoek van de koninklijke familie’.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!