Bijna zestig jaar geleden ontdekten archeologen een bergplaats vol menselijke botten in een ondergronds reservoir in Chichén Itzá, ooit een van de machtigste steden van het oude Mayarijk. Het reservoir stond in directe verbinding met een grot op slechts een paar honderd meter afstand van de Cenote Sagrada: een poel gevuld met water die door de Maya’s werd gebruikt om offers in te brengen.
Toen het reservoir in 1967 ontdekt werd, stelden archeologen vast dat er acht eeuwen lang jongvolwassenen en kinderen in waren achtergelaten. De meesten van hen zouden jonge vrouwen zijn geweest, aldus de archeologen, want destijds dacht men dat de Maya’s een voorkeur hadden voor vrouwenoffers.
Wie werden door de Maya’s geofferd?
Maar nu staat die veronderstelling op zijn kop. Nieuw DNA-onderzoek wijst uit dat alle 64 skeletten in het reservoir van mannen afkomstig zijn – onder wie broers en neven van tussen de drie en zes jaar oud, én een opvallend aantal eeneiige tweelingen.
‘Dit hadden we niet verwacht,’ zegt archeogeneticus Rodrigo Barquera van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Duitsland. Barquera schreef een artikel over zijn ontdekking, dat in juni 2024 in het wetenschappelijke tijdschrift Nature werd gepubliceerd. ‘Traditioneel worden dit soort begrafenissen in de Meso-Amerikaanse archeologie geassocieerd met vruchtbaarheidsoffers. En bij vruchtbaarheidsoffers zijn meestal alleen vrouwenlichamen betrokken.’
De goden gunstig stemmen
Het is onduidelijk hoe vaak de Maya’s mensen offerden – al zijn er wel veel zestiende-eeuwse rapporten bekend waarin de offers worden omschreven door Spaanse kolonisten. Vermoedelijk brachten de Maya’s offers om de goden gunstig te stemmen voor een succesvolle oogst, voldoende neerslag of een oorlogsoverwinning. Maar waarom werden er dan specifiek tweelingen geofferd?
Tweelingen spelen een prominente rol in de Meso-Amerikaanse mythologie en vormen een centraal thema in de Popul Vuh, een heilig verhaal van het Mayavolk Kʼicheʼ, dat vermoedelijk dateert uit de vroegste stadia van de Maya-beschaving.
Waarom offerden de Maya’s tweelingen?
Volgens de Popul Vuh daalde een tweeling genaamd Hun-Hunahpú en Vucub-Hanahpú naar de onderwereld af om een balspel te spelen. Toen ze dat spel verloren, werden ze door de goden geofferd. Het afgehakte hoofd van Hun-Hunahpú werd daarop in een boom gehangen, die prompt vruchten begon te dragen.
Als Ixbaquiyalo, een schone jonkvrouw, langs de boom loopt om een vrucht te pakken, bevrucht Hun-Hunahpú haar door op haar hand te spugen. Ixbaquiyalo zal uiteindelijk opnieuw een tweeling baren. Zij worden de ‘heldentweeling’ genoemd en zijn nog altijd zichtbaar als de zon en maan aan de hemel.
Ondergrondse grotten zoals de Cenote Sagrada werden door de Maya’s gezien als ingangen naar de onderwereld, legt Barquera uit. Wie weet werden jongenstweelingen en andere naaste familieleden – die waarschijnlijk gekozen werden als tweelingen niet beschikbaar waren – geofferd als deel van een ritueel rondom de mythische heldentweeling. Misschien dat de zon en de maan zo voor een overvloedige maisoogst zouden zorgen.
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
