De Maya’s gebruikten een infusie van tabak voor verschillende doeleinden: van offerrituelen tot baden en bevallingen. Dat blijkt uit de vazen (600-900 n.C.) die werden gevonden op een archeologische site in de laaglanden van Guatemala.
Kannen bij zweetbaden
Wetenschappers die aan het werk waren op de vindplaats El Baúl, dat deel uitmaakt van de archeologische zone Cotzumalhuapa, troffen de vaten aan bij zweetbaden. Dat wekt de indruk dat ze een rol speelden bij genezingspraktijken en rituelen.
Zweetbaden worden in de Mayacultuur gelinkt aan vroedvrouwgodheden. In sommige van de vazen lagen messen gemaakt van obsidiaan (vulkanisch glas), die wellicht gebruikt werden om de navelstreng mee door te snijden.
Nicotineresten in het vat
De onderzoekers zochten op de grote keramische vaten naar sporen van cacao. Daarnaast werden de vondsten getest op de aanwezigheid van andere stoffen, waaronder tabak. De resultaten verrasten de onderzoekers. ‘We hadden niet verwacht resten van nicotine aan te treffen in deze vaten. Ze werden namelijk gebruikt om uit te drinken,’ vertelt hoofdonderzoeker Oswaldo Chinchilla Mazariegos.
Onze kennis van tabaksgebruik onder Maya’s komt voornamelijk van afbeeldingen en tekstuele beschrijvingen. Zo beschrijven zestiende-eeuwse bronnen een zwart middel genaamd teotlaqualli, wat ‘voedsel van de goden’ betekent. Dat mengsel bestond uit giftige dieren, tabak en psychoactieve zaden en werd gebruikt om te communiceren met de geesten.
Afbeeldingen en beschrijvingen in heilige teksten duiden erop dat tabaksgebruik ook een plek had in het dagelijks leven van de Maya’s, meestal door het te roken. In 2012 werd voor het eerst bewijs van nicotine gevonden in een Mayavat. Dankzij de recente ontdekking in El Baúl hebben historici nu bewijs dat er ook vloeibare tabak werd gebruikt in Meso-Amerika.
De gevaren van vloeibare tabak
Vloeibare tabak is uiterst giftig en kan dodelijk zijn. Waarschijnlijk werd het gebruikt om visioenen op te wekken en in voorspellende trances te raken tijdens begeleide ceremoniële rites. Daarnaast diende het vermoedelijk om de pijn te onderdrukken bij mensen die werden geofferd aan de goden.
Onderzoeker Mazariegos hoopt dat de vondsten het startsein betekenen voor meer onderzoek naar vloeibaar tabaksgebruik in Meso-Amerika. Vooral in de kustregio, omdat deze ‘veel te vaak overgeslagen wordt ten gunste van bekendere Mayalocaties’.
Bekijk hieronder een aantal van de vazen die werden gevonden in El Baúl.
