Al meer dan een eeuw lang is dit spoorwegstelsel getuige van een eindeloze variatie van menselijke emoties, draagt het onmetelijke gewicht van ontelbare scheidingen en heeft mensen ondanks alles op zijn kalme ritme in slaap gewiegd.
“Het is tegelijk opwindend en prachtig en weerzinwekkend,” zegt National Geographic-fotograaf Matthieu Paley, die vijf dagen en nachten aan boord van de Vivek Express verbleef en daar fragmenten van het nooit eindigende verhaal van de Indiase spoorwegen vastlegde. De route begint in het zuidelijkste puntje van India en loopt onder de loodzware hitte van de tropische zon over een afstand van 4244 kilometer noordwaarts, van Kanniyakumari naar Dibrugarh. Het is de langste spoorverbinding op het Indiase subcontinent.
“Mensen hebben tijd nodig,” zegt Paley. “We leven in een wereld waarin de tijd moet worden samengeperst en dingen steeds sneller moeten gaan. Ik ben dol op de trein omdat het een omgeving is waarin ik het rustiger aan moet doen.”
Maar dit ‘onthaasten’ gaat terug tot de industriële revolutie, een tijdperk dat werd gekenmerkt door een ongekende versnelling van het levenstempo, de alomtegenwoordigheid van nieuwe technologieën en de vermarkting van de tijd zelf. De romantici waarschuwden er al voor dat de mens zich door zijn moderne fixatie op snelheid in een ‘ijzeren kooi’ had opgesloten, waar hij aan vervreemding en een gebrek aan zingeving en zelfreflectie te gronde zou gaan. De remedie hiervoor was volgens hen onthaasting.
“Mijn favoriete foto’s ontstaan wanneer ik het heel rustig aan doe, maar in onze tijd is dat niet eenvoudig,” zegt Paley. “In een trein ben ik gegijzeld en afgesneden van de wereld en staat de tijd stil. Het dwingt me om langzamer te gaan. Dat is waarnaar ik op zoek ben: een langdurige en langzame reis. Dat maakt me gelukkig.”
Maar onze ervaring van tijd berust geheel en al op onze immer veranderende waarneming van snelheid. Volgens de huidige begrippen gaat het reizen per trein vrij langzaam, maar toen de eerste trein in India in april 1853 de 34 kilometer tussen Bombay en Thana aflegde, was dat een triomf van snelheid, die om die reden door de romantici zwaar werd bekritiseerd.
In de anderhalve eeuw daarna zou de trein niet alleen de Indiase cultuur drastisch veranderen, maar ook het begrip tijd en ruimte zelf herformuleren
De spoorwegen worden gezien als een ingrijpende technologie en als een symbool van Britse koloniale overheersing. Het netwerk bracht ooit formidabele tijdspannes terug tot haalbare afstanden, stimuleerde de handel en de uitwisseling van ideeën en maakte het reizen voor de massa toegankelijk. Maar tegelijkertijd creëerde het omgevingen waarin infectieziekten gedijden en arbeiders werden uitgebuit, en het veranderde het landschap onherroepelijk.
De Britse kolonisten zagen de trein als een heraut van vooruitgang – een instrument dat het kastenstelsel zou laten verdwijnen en een kapitalistische samenleving zou laten floreren. In plaats daarvan ontwikkelde de trein zich tot een omgeving die onmiskenbaar Indiaas is: een mix van schoonheid en chaos.
“Het Indiase subcontinent kan een schokkende plek zijn,” zegt Paley. “Het leven heeft hier een zekere luchtigheid, maar in het begin is dat lastig te merken, want het ligt verscholen onder al het lawaai en de kleurrijke waanzin van alledag. Dat is wat ik aan dit deel van de wereld zo bijzonder vind: je kunt geheel in je omgeving opgaan zonder vreemd over te komen.”
Dit onvoorwaardelijke engagement is essentieel voor de langzame reiziger, die de kwaliteit van de uitwisseling met plaatselijke culturen belangrijker vindt dan het snel verzamelen van stempels in een paspoort. Het is een ideaal dat teruggrijpt op het romantische geloof dat het genot van het reizen wordt ondermijnd door de gerichtheid op de eindbestemming.
Wetenschappers zijn het erover eens dat mensen in geïndustrialiseerde samenlevingen een paradoxale ‘honger naar tijd’ ondervinden: het voortdurende gevoel dat we te veel te doen hebben, en dat we niet genoeg tijd hebben om dat in te doen. Dat gevoel ondermijnt ons vermogen om van immateriële ervaringen te genieten. We doen alles sneller, maar we hebben niet het gevoel meer vrije tijd te hebben.
Terwijl India richting de toekomst voortdendert, is het nog onduidelijk hoe het treinreizen er in de komende generatie uit zal zien. Dankzij een Japanse lening van 12 miljard dollar werkt de Indiase regering aan de ontwikkeling van een hogesnelheidstrein, een Indiase ‘kogeltrein’, tussen de steden Mumbai en Ahmedabad. “Deze onderneming zal een revolutie in de Indiase spoorwegen teweegbrengen en India’s reis naar de toekomst versnellen,” aldus premier Narendra Modi. “Het zal een motor voor economische verandering zijn.”
Dat is misschien wel het dubbele aan modernisering: het heeft het potentieel om ons leven drastisch te verbeteren, terwijl het tegelijkertijd tot een vorm van spirituele verarming leidt.
Om aan het nietsontziende tempo van de verstedelijking te ontsnappen, schreef Henry David Thoreau “een versterkend drankje van wilde natuur” voor. Maar in een land van 1,3 miljard inwoners is wilde natuur iets mentaals: de bereidheid om de chaos van het leven aan te gaan. Met ruim 22 miljoen passagiers per dag, 1,3 miljoen werknemers en 66.000 kilometer aan spoorlijnen bruist het Indiase spoorwegstelsel van het leven.
“We zijn een collectieve massa die zich ritmisch, schuddend en telkens veranderend voortbeweegt,” zegt Paley. “Als je er voor open staat, kun je deelnemen aan het pure genot van het reizen. Voor mij is dat het gevoel dat je je één voelt met al onze verschillen.”
Het werk van Matthieu Paley is verschenen in de het magazine en op de nieuwssite van National Geographic. Bekijk ook de foto’s van zijn treinreis door China en volg hem op Instagram @paleyphoto.
