‘Can I help you?’ Ik wandel met mijn fiets aan de hand naar een vissershuisje. Mogelijk heeft de man een oplaadmogelijkheid. Ondertussen rust ik uit op het strand, is mijn idee. Dat is het mooie van de Sydostleden, de zee is nooit ver weg.
Enfin. Mats is de naam. En Mats is visser. Anna, zijn boot, is klaar voor vertrek en ligt al aan de vloedlijn, achter de tractor. Even later komt zijn broer aangelopen,in een groen rubberen waadbroek met zwemvest. Even denk ik dubbel te zien, maar Max en Mats zijn tweelingbroers. De heren vissen al zestig jaar, waarvan twintig jaar op zee. Altijd samen trouwens.
Hoe houd je ze uit elkaar? Niet. Of wacht... Mats is een minuut ouder en dat merk je. Hij neemt in alles de leiding. Olijke blik: ‘Wil je soms mee vissen?’
‘Leuk, graag. Waar vissen we vandaag op?’
Synchrone verbazing: ‘Op paling natuurlijk!
Het goud van de Baltic
De Sydostleden voert langs de roemruchte palingkust van Zweden. Al eeuwenlang slepen mannen als Mats en Max hier de aal binnen. Na de paring in de Saragossazee zwemmen de palingen maar liefst 6000 km terug naar de Baltische zee om uiteindelijk in de fuik van een tweeling te belanden. Hoe kronkelig kan het leven zijn...
Ik heb ondertussen stress. Het bootje waar we de zee mee op gaan is duidelijk te klein voor zo veel mensen, want ook de fotograaf stapt aan boord. Ik zit op zijn hurken en voel van alles rond mijn blote enkels glijden. Kwallen. Baars. Haring. Paling. Bezorgdheid om de bijvangst: ‘Kwallen steken toch?’
Een grijns van Max: ‘Alleen vrouwen.’
Maar de buit is binnen! Met zes gladde jongens – het goud van de Baltic – varen we terug. Op naar de rokerij denken we, maar zo is het niet. Mats en Max zijn vissers, geen rokers. Wat ze vooral zijn? Vertellers van sterke verhalen. Iedereen weet: vis moet zwemmen, paling in het bijzonder. De wodka komt op tafel. ‘Forty thousand sober people are a greater danger than forty thousand drinkers.’August Strindberg. Het schiet me zomaar ineens te binnen. We heffen het glas. Mats begint, Max volgt: ‘Helan går, Sjung hopp faderallan lallan lej, Helan går...’Het is het beroemdste drinklied van Zweden. We verstaan er geen letter van, maar iets in ons zegt: ad fundum.
Strikte regels: Overal in Europa slinkt de palingstand. Daarom is de palingvisserij ook in Zweden aan strikte regels gebonden. Het aantal vergunningen is zeer beperkt en er kan slechts drie maanden per jaar worden gevist op paling aan de Åla kust: de beroemde palingkust die zich uitstrekt van Åhus tot Stenshuvud.
Appels
We zijn vanmorgen op de E-bike begonnen in Kivik, misschien wel het schattigste dorpje van Skåne. De vakwerkhuizen staan stuk voor stuk strak in de lak met in de voortuin zacht wiegende stokrozen in de favoriete kleuren van Claude Monet. De Italiaanse reiziger Edmondo de Amicis zou zeggen: ‘Een stadje uit de etalage van een Neurenbergse speelgoedwinkel.'
Met nog een volle accu rijden we het vissersdorpje uit, langs glooiende graanvelden, oude hoeven, roomwitte kerkjes en vele appelboomgaarden, goed voor 70 verschillende appelrassen. We zijn onderweg naar onze lunchstop, en daarvoor maken we een grote lus landinwaarts.
Kaffestugan Alunbruket in Andrarum blijkt een van de oudste koffiehuizen van Skåne te zijn, dat net als Kivik is gevestigd in een dorpje uit een speelgoedwinkel. Het restaurant is geopend in 1930 en wordt momenteel uitgebaat door het achterkleinkind, Johan Carlsson. We horen hem vertellen over zijn bijzondere dorp. Ooit woonden hier honderden werkers van de Aluinfabriek, een beitsmiddel dat onder andere wordt gebruikt voor het looien van leer. Het dorpje had zijn eigen scholen, huizen en zelfs zijn eigen munteenheid. Zo werd het zuur verdiende geld in hetzelfde dorp weer uitgegeven. Het contrast met nu kan niet groter. Ooit hing hier permanent een gele zwavelwolk boven het dorp. Nu waan je je in een Hobbit-dorpje waarin alles perfect is.
‘De kerk’ van Åhus
‘Hoe ver nog?’
We zitten alweer een poos op het zadel als de accu toch niet helemaal blijkt te zijn opgeladen in het vissershuisje van Mats en Max. We rijden over een gravelweg in een bos. Na elk heuveltje volgt het volgende. Misschien is Skåne toch minder plat dan ik aanvankelijk dacht.
Niet muiten, we moeten door...
Dan in de verte: de kerk van Åhus. Geen echte kerk, maar de fabriek van Absolut Vodka,hier ‘The Church’ genoemd, gelegen aan de Helge å. Een fietsbrug brengt ons naar het hotel met uitzicht op huizen van de rich and famous. Uiteraard heeft elk huis zijn eigen aanlegsteiger. Inclusief tweemaster.
Åhus is het best bewaarde middeleeuwse stadje van Zweden, ooit bekend om zijn drie zonden:eel, snuff & spirits. Paling, tabak en wodka. Het wordt hier allemaal geproduceerd en verkocht. De dames en heren van de marketingafdeling doen hun stinkende best ons te doen geloven dat er tegenwoordig drie andere zaken aantrekkelijk zijn in Åhus, te weten: handbal, zwemmen en roomijs, maar daar trappen we natuurlijk niet in. We zijn in de stad waar sinds 1906 Absolut Vodka gemaakt wordt. De fabriek is eenlandmarkvan de buitencategorie. Wanneer ik de fabriek passeer hoor ik mezelf neuriën: ‘Helan går...’
Wetlands
De volgende dag fietsen we naar Kristianstad. Vanuit Åhus slechts 18 kilometer, dus over de accu hoeven we niet in te zitten. Het traject is vandaag minder mooi dan gisteren, maar de eindbestemming loont: een door de Deense koning Christian IV in 1614 gestichte renaissancestad omringd door water. Zijn stad moest zich zien te verdedigen tegen de Zweden. Altijd die Zweden. Skåne was tot 1658 Deens en dat duikt regelmatig op. Je hoort het bijvoorbeeld in de taal, de mensen spreken hier net even anders dan in Stockholm. En je merkt het dus aan steden zoals Kristianstad, door en door Deens.
De bevolking van Kristianstad heeft trouwens eeuwenlang een haat-liefdeverhouding gehad met het water. Tot hier dertig jaar geleden een plan werd bekokstoofd om van de wetlands een natuurreservaat te maken. Ondertussen mag dit gebied van 30 bij 30 km zich Unesco-biosfeerreservaat noemen.
Er is een bezoekerscentrum met Guggenheim-allure op steenworp afstand van het Centraal Station. Je kunt er een boottochtje maken en met eigen ogen zien hoe de visotter zwemt. De witte reiger heeft zich in dit unieke gebied genesteld, de ijsvogel is een trouwe bezoeker, en onder je door zwemt de Europese meerval. De grootste die ze hier ooit hebben gevangen zou drie meter lang zijn geweest. Helder, Naturum Vattenriketis een plek waar je zeker een paar uur voor moet uittrekken. Helaas moeten wij weer door. Terug op koers.
900 km fietsen door Skåne
De Sydostleden is na de Kattegatleden de tweede nationale fietsroute van Zweden. De route is 270 kilometer lang en voert door drie provincies: Småland, Blekinge en Skåne. Start en finish (of net andersom natuurlijk) zijn Simrishamn in het Zuiden van Skåne en Växjö in Småland. Zwaar is de route nergens. Het zuiden van Zweden glooit, maar pittige klimmen zitten er niet tussen. Bovendien is de ‘leden’ (= route) grotendeels verhard. De Sydostleden laat je vooral kennismaken met het Zweedse platteland. Het voert langs bossen en boerderijen. Tegelijk is de zee nooit ver weg.
In de zomer van 2019 opent een derde fietsroute door Skåne, de Sydkustleden(260 km) van Simrishamn tot Helsingborg. De tweede grote fietsroute bestaat al een poosje: de Kattegattleden (370 km) van Helsingbor tot Gothenburg. Bij elkaar opgeteld kun je een fietstocht maken van bijna 900 km en heb je alle delen van Skåne bij elkaar gepeddeld: het westen, zuiden en oosten. Voor het transport van je bagage zorgt Travelshop.
