Het contrast kan haast niet groter: toen Bulgarije nog onder communistisch bewind stond, werden hier pistolen, munitie en automatische geweren geproduceerd, maar inmiddels is de Rozenvallei verworden tot de nationale trots van Bulgarije. Elk jaar in mei en juni hult de 140 kilometer lange strook land in het Balkangebergte zich in een deken van roze. Maar door zware economische omstandigheden en een veranderend klimaat is het niet alleen maar rozengeur: de teelt onder druk.
Van scholier tot rozenkoningin
De officieuze hoofdstad van de Rozenvallei is Kazanlak, in het midden van Bulgarije. Jaarlijks in juni vindt hier het Rozenfestival plaats, in 2024 van 29 mei tot en met 2 juni. Het hoogtepunt? Een uitbundige parade waarin de zogenoemde rozenkoningin wordt geëerd: een verkozen eindexamenkandidaat van de plaatselijke middelbare school.
Dat een succesvolle rozenoogst gevierd mag worden, blijkt wel uit het ingewikkelde teelproces. Tihomir Tatsjev en Aleksandrina Aleksandrova verbouwen hun rozen op een kleine twee hectare land bij Boezovgrad. In de herfst worden de rozenstekje ingeplant. In het daaropvolgende jaar worden de planten doorlopend verzorgd: ze worden bemest en gesnoeid en kosten noch moeite worden gespaard om ongedierte en onkruid te bestrijden. Met resultaat: in mei en juni kunnen de rozen worden geplukt.
Rozen in de knel
Maar het harde werk wordt onvoldoende beloond, vinden onder meer Tatsjev en Aleksandrova. De inkoopprijzen die de destilleerderijen van rozenolie betalen voor de bloemen zijn laag. Destilleerderijen spreken van een verzadigde markt, want rozentelers schieten als paddenstoelen uit de grond, zo stellen ze. De boeren verdenken de destilleerderijen ervan prijsafspraken te hebben gemaakt om de rozen zo goedkoop mogelijk te kunnen aankopen.
Maar noch de telers, noch de destilleerderijen kunnen invloed uitoefenen op het weer. Rozen gedijen op zanderige, doorlatende grond zonder klei, en houden van helder, zonnig weer met zachte winters en voldoende neerslag in de bloeitijd. Precies de omstandigheden waar de Bulgaarse Rozenvallei normaliter aan voldoet. Door klimaatverandering wordt het weer echter steeds grilliger. Het gevolg? De bloemen komen te snel en allemaal tegelijk uit, waardoor het plukseizoen van drie weken weleens korter zou kunnen worden en de telers onder hoge tijdsdruk moeten werken.
‘De rozenteelt is een zware strijd,’ zegt Tatsjev. ‘Landbouw is als een laboratorium onder de hemel, nietwaar? De natuur staat voor je open, maar je bent er wel aan overgeleverd. Mijn grootmoeder zei altijd: zolang je een roos niet hebt geplukt, is hij niet van jou. Eén hagelstorm en je bent hem kwijt.’
Bekijk hieronder meer beelden van de vallei en het festival.
