Niemand uit de Nederlandse geschiedenis heeft zo veel moorden op haar geweten als Maria Catharina Swanenburg (1839-1915), ook wel bekend als Goeie Mie of de Leidse gifmengster.

De seriemoordenares bracht aan het eind van de negentiende eeuw tientallen familieleden en buurtgenoten om het leven door hen te vergiftigen met arsenicum. Ze wordt zelfs vermeld in het Guinness Book of Records. Wie was Goeie Mie?

Goeie Mie, een zware jeugd in Leiden

Eind negentiende eeuw heerste er veel armoede in Leiden. De industriële revolutie was in volle gang, en veel arbeiders kenden een zwaar bestaan. Veel van hen werden slecht betaald en woonden onder erbarmelijke omstandigheden.

Leestip: Het mysterie rondom Jack the Ripper: wie was deze beruchte seriemoordenaar?

Goeie Mie groeide op in zo’n arbeidersgezin. Ze had 11 broers en zussen, van wie er slechts 5 de volwassen leeftijd bereikten. Hetzelfde tragische lot overkwam haar later als moeder: van de 9 kinderen die zij kreeg, overleefden er 3. Het moet een zwaar bestaan zijn geweest.

Begrafenisverzekering

Mede vanwege de hoge kindersterfte, was het gebruikelijk om een begrafenisverzekering af te sluiten. Arme gezinnen waren immers niet in staat zelf een begrafenis te bekostigen, maar konden op deze manier toch een waardig afscheid regelen.

De sommen verzekeringsgeld die bij overlijden werden uitgekeerd, zetten Goeie Mie aan het denken. Ze vatte het plan op om verzekeringsfraude te plegen. Dat deed ze door verzekeringen af te sluiten voor buurtgenoten en familieleden, soms zelfs meerdere per persoon. Het verzekeren van niet-familieleden had destijds weinig voeten in de aarde.

Leestip: De moord op John F. Kennedy blijft onderwerp van discussie. Is dat terecht?

Vervolgens vergiftigde ze haar verzekerde slachtoffers met arsenicum, een kleur- en smaakloos maar zeer dodelijk gif dat destijds gemakkelijk te verkrijgen was om ongedierte mee te bestrijden. Nadat Mie een moord had gepleegd, incasseerde ze het verzekeringsgeld.

De werkwijze van Goeie Mie

Goeie Mie had een goede reputatie: het was een vrouw die altijd klaarstond voor haar buurtgenoten en dankte haar bijnaam aan haar ‘behulpzame karakter’. Ze paste veel op bij gezinnen in de buurt en bekommerde zich over de verzorging van zieken en ouderen.

Niemand had door dat haar intenties niet zo welwillend waren als het leek. Mie won op slinkse wijze het vertrouwen van buurtgenoten en familieleden, om ze vervolgens te vergiftigen en het verzekeringsgeld te innen.

Leestip: Moord of ziekte? De mysterieuze dood van Mozart

Ze plukte ook op andere manieren de vruchten van de door haar gepleegde moorden. In sommige gevallen kreeg ze een deel van de erfenis of ontving ze geld voor haar hulp bij het regelen van de begrafenis. Ook ruimde ze mensen uit de weg bij wie ze schulden had uitstaan. Kortom: er was een duidelijk financieel motief, al gold dat lang niet voor alle moorden die ze pleegde.

Hoe Goeie Mie onder de radar bleef

Jarenlang kon Goeie Mie haar gang gaan. Door de slechte leefomstandigheden werd erin arbeiderswijken niet vreemd opgekeken van een sterfgeval. Bovendien kwamen artsen zelden op bezoek bij zieken in de armere wijken, waardoor de doodsoorzaak vaak onbekend bleef.

Dat veranderde toen Mie de hele familie Frankhuizen probeerde te vergiftigen. Twee gezinsleden overleden, maar de anderen waren wél in staat een dokter te bezoeken. Die stelde vast dat ze kampten met vergiftigingsverschijnselen, waarna alle alarmbellen afgingen en de politie werd ingeschakeld.

De ontmaskering van Goeie Mie

Het politieonderzoek bracht een opvallend patroon aan het licht. Er werden lichamen opgegraven van eerdere slachtoffers en bij veel van hen werden sporen van arsenicum aangetroffen. Hun overlijden vond in de meeste gevallen plaats kort na het afsluiten van een levensverzekering, waarna de beschuldigende vinger al snel in de richting van Goeie Mie wees.

Goeie Mie werd uiteindelijk opgepakt en het proces begon op 23 april 1885. Het werd een werkelijk mediaspektakel en binnen- en buitenlandse kranten stonden maandenlang vol met nieuwsberichten over de Leidse gifmengster.

Het is onduidelijk hoeveel mensen Goeie Mie exact heeft vermoord, maar er wordt geschat dat ze ongeveer 60 vergiftigingspogingen heeft gedaan, met zeker 24 doden tot gevolg. Uiteindelijk werd ze opgesloten in de vrouwengevangenis in Gorinchem, waar ze 30 jaar verbleef tot ze uiteindelijk stierf.