Het moet een prachtig gezicht zijn geweest toen op een stormachtige lenteochtend in 1682 een majestueus fregat met de koninklijke standaard in top, vijftig kanonnen en een vergulde achtersteven de zee op ging. Het schip was de H.M.S. Gloucester, dat eerder al naam had gemaakt tijdens de Engels-Spaanse oorlog. Nu had het echter een koninklijke taak: een tocht langs de kust naar Edinburg om Mary, de echtgenote van de hertog van York, op te halen en haar naar Londen te brengen.
De hertog, de jongere broer van koning Charles II en een erfgenaam voor de Engelse troon, was zelf ook aan boord. Hij was met een grote entourage eerste klas op stap. Ze aten volop lekkernijen, dronken dure wijnen en beschikten over musici voor het nodige vermaak.
‘De Gloucester was waar het gebeurde,’ zegt Sean Kingsley lachend. Deze maritiem historicus is oprichter van het tijdschrift Wreckwatch . ’De hertog en zijn makkers hadden het prima voor elkaar.’ Een van de volgelingen was de onvermoeibare chroniqueur en sociale klimmer Samuel Pepys, die een verslag schreef over de reis vanuit zijn hut aan boord van een van de verschillende schepen die de Gloucester begeleidden.
In de vroege ochtend van 6 mei bevond de bescheiden vloot zich voor de kust op zo’n vijftig kilometer van Norfolk. De reis verliep voorspoedig, dankzij een stevige wind. Maar de avond daarvoor was de feeststemming enigszins bedorven door een heftige discussie tussen verschillende kapiteins en stuurlieden. Enkelen van hen hadden gepleit voor een koers verder van de kust, om de zandbanken te ontlopen die voor dit gedeelte van de kust op de loer lagen. De hertog, die Lord High Admiral was geweest en zichzelf zag als een marineman, greep in en besloot dat de bestaande koers moest worden aangehouden.
Enkele uren later, rond half zes ‘s ochtends, liep de 755 ton zware Gloucester op een zandbank met een fikse snelheid van zes knopen, wat voor een zeventiende-eeuws fregat een behoorlijke vaart was. Door de klap brak het roer af, overleed de man bij de helmstok, en zonk het schip binnen 45 minuten. Van de ongeveer 330 personen aan boord, kwamen er naar schatting tussen de 130 en 250 om het leven. De aanstaande koning overleefde de ramp, maar kreeg daardoor wel de hoon van de marine over zich heen. Ook bood de gebeurtenis zijn vele vijanden volop munitie voor karaktermoord tijdens zijn korte, veelbewogen regeerperiode.
Geheime ontdekking
Eeuwenlang bleef de locatie van de Gloucester een mysterie; in de afgelopen vijftien jaar was het een geheim. In 2007 vonden twee amateurarcheologen houten onderdelen en kanonnen van het wrak. Maar hun vondst werd verzwegen totdat de identiteit van het schip was bevestigd en de kwetsbare locatie was beschermd.
De broers Lincoln en Julian Barnwell, duikfanaten uit de kustplaats Yarmouth, begonnen in 2003 met hun zoektocht naar het wrak. Wat als een hobby begon, groeide al snel uit tot een dure obsessie. De mannen namen een hypotheek om een twaalf meter lange boot te kopen, en besteedden elk vrij moment van het korte zomerse duikseizoen aan hun speurtocht naar het wrak.
‘We hebben dik zesduizend kilometer afgelegd tijdens onze zoektocht, en het enige dat we vonden was zand,’ vertelt Lincoln. ‘Maar toen ging ik op een dag naar beneden en zag ik overal kanonnen op de zeebodem. Dat was een onvergetelijk moment.’
De broers kwamen er echter al snel achter dat het vinden van een scheepswrak één ding is, maar dat de bepaling om welk schip het gaat weer iets heel anders. Voor een schip dat historisch zo van belang is als de Gloucester, moest er bewijs worden geleverd. Met de vondst van de scheepsbel werd dat bewijs in 2012 geleverd. Omdat het schip vermoedelijk een schat aan kostbare voorwerpen bevatte, moesten er plannen worden gesmeed om het te beschermen. Daarom bleef de vondst tot nu toe geheim.
‘Dit wrak heeft letterlijk de loop van de geschiedenis bepaald,’ vertelt maritiem historicus Claire Jowitt van de University of East Anglia. Er waren nog jarenlang verhitte discussies over wat er nu precies was gebeurd, hoe dat was gekomen en wiens schuld het was. James ontkende dat hem iets te verwijten viel en drong erop aan dat de stuurman van de Gloucester zou worden opgehangen. (De man moest in plaats daarvan voor de krijgsraad verschijnen, kreeg een celstraf ‘tot in de eeuwigheid’, maar werd stilzwijgend een jaar later vrijgelaten.)
De vele tegenstanders van de toekomstige koning schilderden hem echter maar al te graag af als een roekeloze losbol, die opdracht had gegeven om zijn honden te redden terwijl er talloze zeelieden verdronken. Het feit dat hij de stuurman als zondebok probeerde aan te wijzen, maakte dat hij de rest van zijn leven geen goed meer kon doen bij de admiraliteit en viel zelfs bij zijn bondgenoten niet in goede aarde. James was aangeschoten wild, en hoewel hij zijn reputatie probeerde te herstellen door de families van de omgekomen mannen een schadevergoeding te betalen, bleef het hem altijd achtervolgen.
Toen hij eenmaal op de troon belandde, bleek dat maar voor korte tijd. Binnen vier jaar moest hij het veld ruimen. Hoewel hij de kroon voornamelijk verspeelde door zijn religie, politiek en lompheid, hing de ramp met de Gloucester steeds als een donkere schaduw boven hem. ‘Dat zou echt nooit worden vergeten,’ aldus Jowitt.
En dat zal nu ook niet meer gebeuren, nu het scheepswrak een intrigerend inkijkje geeft in een ‘wat-als-het-anders-was-gelopen’-moment uit de geschiedenis, en meer duidelijk maakt over de mensen die erbij betrokken waren. Onder de intrigerende vondsten bevinden zich onder meer ongeopende flessen zeventiende-eeuwse wijn, sommige met het sterren-en-strepen-wapen van de familie Legge, de voorouders van George Washington.
‘Wat tot dusverre is gevonden, is nog maar het topje van de ijsberg,’ aldus Kingsley van Wreckwatch. ‘We gaan waarschijnlijk smullen van alle verloren voorwerpen die worden teruggevonden van de rijken, en dan hebben we het nog niet eens over de vraag of er nog koninklijke bagage ligt, daar beneden.’
Volgens Kingsley biedt de Gloucester ‘een geweldig inkijkje in de geprivilegieerde wereld van paleizen en de hogere kringen in het Engeland van de Stuarts. Het is een kruising tussen Buckingham Palace en Downton Abbey op zee.’
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com
