Het beeld bestaat dat middeleeuwers, van kinderen tot zwangere vrouwen, vaker bier dronken dan water. Die keuze was er een ten behoeve van de gezondheid, zo wordt vaak gezegd: de kwaliteit van het drinkwater liet immers nogal te wensen over en bier zou een veiliger alternatief zijn. Wat is er waar van dit veronderstelde drinkgedrag? Of anders gezegd: wat dronk men in de Middeleeuwen?
De kwaliteit van het drinkwater
In tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, was de kwaliteit van drinkwater in de Middeleeuwen niet altijd zo slecht. Drinkwater werd gehaald uit goede putten, maar ook uit bronnen aan de oppervlakte, zoals rivieren en meren.
Die bronnen waren vaak relatief schoon, omdat de wereldbevolking veel kleiner was dan nu en grootschalige vervuiling door de industriële revolutie pas eeuwen later zou plaatsvinden. In dichtbevolkte gebieden konden waterbronnen echter lokaal vervuild raken door menselijke en dierlijke afvalstoffen.
Leestip: Liefde en lust in de Middeleeuwen: zo ging het eraan toe tussen de lakens
Hoewel vaak wordt gedacht dat de Middeleeuwen een tijd van verval waren, werden waterbronnen in veel gebieden goed beheerd. Anders dan wordt beweerd, werden uitwerpselen echter niet zomaar in de gracht gegooid.
Meestal deden middeleeuwers hun behoeften netjes in een beerput. De ontlasting werd later opgehaald en gebruikt voor de bemesting van het land van de boeren. Pas in de Late Middeleeuwen, toen mensen op steeds grotere schaal afval in de grachten gingen lozen, ging de waterkwaliteit achteruit.
Het drinken van bier, een statussymbool
Hoewel men dus niet uitsluitend bier dronk, werden bier en water veelvuldig naast elkaar gedronken. Dat had niet zozeer te maken met de waterkwaliteit, maar meer met de status die werd toegekend aan het drinken van bier. Het drinken van water stond over het algemeen lager in aanzien dan het drinken van bier.
Leestip: Deze vier ideeën over de Middeleeuwen zijn hardnekkig – en onjuist
De elite koos overigens liever voor wijn. Voor de mensen uit de middenklasse was bier het betaalbaardere alternatief, dat op dagelijkse basis werd gedronken. Vooral mannen waren niet vies van een biertje. Vrouwen en kinderen dronken vooral water.
Stevige drinkers
Hoeveel bier werd er precies geconsumeerd in de Middeleeuwen? Behoorlijk wat. Historici schatten op basis van oude accijnsopbrengsten dat mensen in de Middeleeuwen per jaar gemiddeld zeker driehonderd liter bier dronken, al lopen de verschillen uiteen per regio en sociale klasse.
Leestip: Waarom associëren we kloosters en monniken zo vaak met bier?
Ter vergelijking: vandaag de dag consumeren Nederlanders en Belgen jaarlijks zo’n zeventig liter bier, dat scheelt een slok op een borrel. Benieuwd naar wat er verder op het menu stond? Dit aten mensen in de Middeleeuwen.
Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!
