De Middeleeuwen in Europa worden vaak gezien als een donkere periode van verval. De kerk vervulde een belangrijke bestuurlijke rol en men vreesde dagelijks voor het vagevuur. Maar ook in deze periode was niets menselijks ons vreemd. Sterker nog, in de Middeleeuwen gaf men op verschillende manieren uiting aan de vleselijke lusten. Van een vluggertje in de kerk tot ondeugende literatuur: de middeleeuwers waren minder preuts dan vaak wordt gedacht.

De strenge regels van de kerk

De kerk had in de Middeleeuwen een grote invloed op het leven van haar volgelingen, zelfs met hun seksleven. Zo golden er allerlei geboden en verboden, waaronder een verbod op incest en homoseksualiteit. Over dat laatste waren de meningen in de samenleving echter flink verdeeld. Zo vind je in middeleeuwse kunst en literatuur verschillende voorbeelden terug van homoseksuele relaties.

Leestip: Deze vier ideeën over de Middeleeuwen zijn hardnekkig – en onjuist

Ook bepaalde de kerk op welke dagen en in welke posities getrouwde stellen hun ‘huwelijkse plicht’ moesten vervullen. Zo werd gepromoot om alleen te vrijen in de missionarispositie – mensen waren tenslotte geen dieren – en was seks verboden op onvruchtbare dagen, tijdens de menstruatie, op zondag, vrijdag, feestdagen en tijdens de vastenperiode.

Een seksuele revolutie in de Middeleeuwen

In de Late Middeleeuwen kregen de mensen in de Lage Landen genoeg van het dansen naar de pijpen van de kerk als het ging om liefde en lust. Verhalen over pestepidemieën en de dreigende straf van god leidden tot de opvatting dat men moest genieten voordat het te laat was.

Leestip: Hoe zag het leven in een middeleeuwse stad eruit? Anders dan je zou denken

Vooral de mannen profiteerden hiervan. Vrouwen moesten kuis blijven of waren kwetsbaar voor gewetenloze vrouwenjagers. Er was dan ook geen sprake van gelijke mogelijkheden voor mannen en vrouwen: alleen mannen mochten ervaring opdoen. De revolutie dooft halverwege de zestiende eeuw uit.

Uiting van seksualiteit

Ondanks de strikte regels van de kerk ontstond er in de Middeleeuwen een breed scala aan ondeugende literatuur. In romans, maar soms ook in psalmboeken en de Bijbel, werden pikante afbeeldingen opgenomen. Ook werden er theatervoorstellingen opgevoerd met schuine moppen en bedachten geleerden allerlei potentiemiddeltjes om sommige mannen een handje te helpen.

Leestip: Bevallen in de Middeleeuwen? Een ‘magische’ geboortegordel bood houvast

Incidenteel werd zelfs het kerkgebouw gebruikt voor zondige activiteiten. Door het gebrek aan privéslaapkamers hadden sommige echtparen seks in de kerk, omdat deze een groot deel van de dag leegstond. Priesters waren hier niet van gediend en traden streng op. Volgens een verslag werd een koppel dat betrapt was aan elkaar gebonden en bespot.

Geestelijken zondigden ook

Hoewel de kerk met man en macht de seksualiteit van de kerkgangers probeerde in te perken, waren sommige geestelijken er zelf ook niet vies van. Het was de bedoeling dat alle geestelijken celibatair leefden, maar in de praktijk pakte dit vaak anders uit.

Leestip: Wat waren de gevolgen van de klimaatverandering in de Middeleeuwen?

Zo zijn er gevallen bekend van priesters die seks hadden met vrouwelijke parochianen of collega’s – soms misbruikten ze hun machtige positie. Ook waren er nonnen die onderling intieme relaties onderhielden of vermomde monniken ontmoetten.

Begin zestiende eeuw heerste er een syfilisepidemie waardoor het geheime seksleven van sommige geestelijken werd onthuld. Zo kreeg men door deze ziekte rode uitslag op de handen, waardoor zondaars herkend konden worden. Er moest snel een oplossing komen, waarna de Italiaanse arts Gabriele Falloppio de voorloper van een condoom ontwikkelde om de onthullende ziekte te voorkomen.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!