De discussie over wat de Heilige Drie-eenheid is en of er wel een Bijbelse basis is voor deze doctrine, gaat al meer dan duizend jaar terug. Wat houdt deze eenheid precies in? En hoe komt het dat zoveel christenen deze Drievuldigheid nu accepteren?

Monotheïsme of polytheïsme

Het christendom heeft de naam een monotheïstische religie te zijn. Op verschillende plekken in de Bijbel staat dat God één is. Daarmee onderscheidt het christendom zich van polytheïstische religies, zoals het hindoeïsme, waarin meerdere goden erkend worden.

Maar die opvatting leverde de vroege kerkvaders wel een probleem op. Want zowel God de Vader als Jezus de Zoon én de Heilige Geest worden gezien als ‘volledig goddelijk’. Maar hoe kun je drie goddelijke figuren hebben, als er volgens de Bijbel maar één God bestaat?

Het begin van de Heilige Drie-eenheid

In de tweede eeuw boog de kerkvader Tertullianus (ca. 160-ca. 230) zich over de kwestie. Volgens hem was het onzinnig dat de Vader en de Zoon één en dezelfde persoon zouden zijn.

Want dat zou betekenen dat ook de Vader leed toen Jezus aan het kruis werd genageld. En dat werd in die tijd voor onmogelijk gehouden. Daarnaast: hoe kun je de Zoon krijgen als je Hem zelf al bent?

Leestip: Welk motief had Judas Iskariot om Jezus te verraden?

Tertullianus kwam daarom met de volgende oplossing. God de Vader, die teruggaat tot in de eeuwigheid, gebruikte op enig moment zijn ‘goddelijke materie’ om Jezus de Zoon te creëren. Jezus deed op zijn beurt hetzelfde en creëerde de Heilige Geest.

Jezus en de Geest waren volgens Tertullianus niet twee nieuwe goden, want ze bestaan immers uit dezelfde materie als de oorspronkelijke God. Dezelfde substantie dus, maar drie verschillende personen. De basis voor de drie-eenheid was gelegd.

Jezus is ondergeschikt

Maar het vraagstuk over Jezus’ goddelijkheid was ruim honderd jaar later nog steeds niet beklonken. In Alexandrië kreeg de theoloog Arius de opdracht van de bisschop om de relatie tussen de Zoon en de Vader uit te leggen.

Hij beargumenteerde dat Jezus wel goddelijk was, maar dat er een tijd was waarin Hij niet bestond. Hij was een creatie van God de Vader en daarmee ondergeschikt. En al helemaal niet dezelfde persoon. Zijn visie werd lang niet door iedereen geaccepteerd en dus werd er verder gediscussieerd.

Het concilie van Nicea

Toen Constantijn de Grote zich bekeerde tot het christendom, wilde hij voor eens en altijd een einde maken aan de discussie. Daarom riep hij in 325 ruim 300 bisschoppen van over de hele wereld bij elkaar in Nicea.

Tijdens dit Eerste Concilie van Nicea moest de knoop over de goddelijke status van Jezus worden doorgehakt. Stond hij gelijk aan God of niet? Was hij dezelfde persoon of toch verschillend?

Leestip: Maakte Constantijn het christendom de staatsreligie in Rome?

Helaas voor Arius delfde zijn idee het onderspit. Op dit concilie werd besloten dat Jezus volledig gelijkstaat aan God en net als de Vader teruggaat tot in de eeuwigheid. Hij is dus niet gecreëerd door de Vader. Dit besluit bracht de huidige doctrine van de Heilige Drie-eenheid weer een stapje dichterbij.

Dat de Heilige Geest net zo goddelijk was als de Vader en de Zoon, werd in 381 op een ander concilie vastgesteld. Weer een paar concilies later, kreeg het huidige dogma van de Heilige Drie-eenheid zijn vorm.

Heilige Drie-eenheid komt niet in Bijbel voor

De term ‘Heilige Drie-eenheid’ komt nergens letterlijk in de Bijbel voor. Alhoewel, onder meer in de Statenvertaling is een passage opgenomen in 1 Johannes 5:7–8, waarin de Vader, het Woord (Jezus) en de Heilige Geest één worden genoemd. Dit stond alleen niet in de originele Griekse tekst, maar is een latere toevoeging.

Leestip: Wat weten we over de Bijbelse aartsvader Abraham?

Toch is het dogma blijven plakken. De invloedrijke kerkvader Augustinus was ervan overtuigd dat de Bijbel impliciet leert dat de Vader, Zoon en Heilige Geest samen één en dezelfde God zijn. Puur logisch gezien kan dit natuurlijk niet. Drie verschillende figuren kunnen niet samen volledig hetzelfde en toch anders zijn.

Maar Augustinus beargumenteerde dat we door onze zondige natuur niet in staat zijn dit mysterie te begrijpen. We mogen volgens Augustinus alleen hopen dat we dit in het hiernamaals wel kunnen.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!