Hoe de geboorte van Jezus echt ging, zullen we nooit weten. Er is zelfs een kleine groep historici die in twijfel trekt of Jezus überhaupt heeft bestaan. Maar laten we gewoon eens uitgaan van het Bijbelverhaal, hoe verliep de geboorte van Jezus dan?
De stamboom van Jezus
De enige twee evangeliën waarin de geboorte van Jezus wordt vermeld, zijn die van Lucas en Matteüs. Als je die twee geboorteverhalen naast elkaar legt, kom je er al snel achter dat ze beide nogal van elkaar verschillen.
Dat begint al met de stamboom van Jozef, Jezus’ aardse vader. In Matteüs wordt Jakob genoemd als vader van Jozef en gaat de lijn terug tot aan Abraham. Lucas doet daar nog een schepje bovenop en weet de lijn terug te voeren tot Adam. In zijn versie is ook niet Jakob, maar Eli de vader van Jozef. Wel stellen zowel Matteüs als Jakob dat Jozefs voorvader koning David is.
De afkomst van Jozef is belangrijk, omdat volgens profetieën in het Oude Testament de toekomstige Messias voortkomt uit de lijn van koning David. Het is de schrijvers er dus alles aan gelegen om Jezus aan David te koppelen, wat ze dan ook allebei doen.
De verschillende versies van de geboorte van Jezus
Wat weten we over de geboorteplaats van Jezus? In beide evangeliën vindt de geboorte van Jezus plaats in Betlehem, wederom om een profetie uit te laten komen. Alleen is er één probleem: Maria en Jozef wonen in Nazaret. En ook Jezus wordt in het Nieuwe Testament Jezus van Nazaret genoemd, wat aanduidt dat hij daarvandaan komt.
Het Evangelie volgens Lucas
In Lucas valt te lezen dat keizer Augustus een census (telling) afkondigt in het Romeinse Rijk, waar ook Judea onderdeel van uitmaakt. Het zou de eerste census zijn onder gouverneur Quirinius. Maria en Jozef trekken van Nazaret naar Betlehem, omdat duizend jaar eerder voorvader koning David daar woonde.
De herbergen bieden geen plek, dus Maria ziet geen andere mogelijkheid dan baby Jezus in een kribbe te leggen. Of die kribbe in een stal of grot staat, wordt nergens vermeld. Een engel vertelt de herders in het veld over de geboorte van Jezus en zij komen op kraamvisite. Aangezien de herders hun schapen beschermen in het veld, lijkt de geboortedag van Jezus volgens Lucas in de lente plaats te vinden.
Op de achtste dag wordt Jezus besneden, zoals gebruikelijk is in de Joodse traditie. Verder staat geschreven dat Jozef en Maria na veertig dagen richting Jeruzalem trekken voor de gebruikelijke reinigingsrituelen. Daarna keren ze terug naar Galilea.
Het Evangelie volgens Matteüs
Volgens Matteüs zijn er drie wijzen die via een ster op de hoogte worden gebracht van de geboorte van Jezus. Zij vertellen koning Herodes dat ze Jezus willen aanbidden, waarop Herodes angstig en kwaad wordt. Deze nieuwe ‘koning van de Joden’ moet uit de weg worden geruimd. De drie wijzen worden eropuit gestuurd om informatie te achterhalen over Jezus.
Ze volgen de ster en vinden baby Jezus en zijn ouders in Betlehem, maar meer details over Jezus’ geboorteplaats krijgen we niet. Ze geven Jezus cadeautjes en vertrekken vervolgens naar hun land van oorsprong, zonder Herodes in te lichten over de verblijfplaats van Jezus. Herodes is inmiddels aan een kindermoord begonnen in Betlehem. Vader Jozef droomt dat hij met zijn gezin moet vluchten naar Egypte, wat ze ook doen. Daar blijven ze tot Herodes dood is, waarna ze terugkeren naar Galilea.
De problemen in de Bijbelverhalen
Als je deze verhalen naast elkaar legt, vallen een aantal dingen op. Jozef, Maria en Jezus kunnen niet veertig dagen in Betlehem blijven, naar Jeruzalem vertrekken voor een reinigingsritueel, direct terugkeren naar Galilea én vlak na de geboorte een lange periode in Egypte verblijven.
Een historisch probleem is de vermelding van gouverneur Quirinius in het Evangelie volgens Lucas. Van hem is bekend dat hij diende als gouverneur onder de zoon van Herodes: Archelaüs. Toen Quirinius in dienst kwam, was Herodes al tien jaar dood. Lucas maakte een foutje door deze Quirinius op te voeren in zijn verhaal.
De census van Quirinius vond in werkelijkheid plaats rond 6 n.C. Maar deze census gold alleen voor Judea, niet het hele Romeinse Rijk. De enige reden voor de census was belastingplichtigen in kaart brengen, een reis naar de woonplaats van je voorouders van duizend jaar geleden was niet nodig. Dit lijkt dan ook een creatief verzinsel van de auteur van Lucas.
Jezus werd geboren, maar overleed ook weer. Volgens de overlevering zou hij weer zijn opgestaan, dat herdenken we met Pasen. Wat is de oorsprong van het Paasverhaal?
