Sterrenkijkers met mazzel krijgen vandaag drie voor de prijs van een, als de tweede supergrote volle maan binnen een maand een totale maansverduistering ondergaat. Volgens deskundigen op het gebied van verduisteringen is dit de eerste keer in 35 jaar dat iemand op aarde deze drieslag kan zien.
Vandaag is het om 14:27 uur onze tijd officieel volle maan. Dat is dan de tweede volle maan in deze kalendermaand. Dit fenomeen wordt vaak een ‘blauwe’ maan genoemd. Rond dezelfde tijd staat de maan ook dichter bij de aarde dan gewoonlijk. Dit verschijnsel heet in de volksmond een supermaan.
En om het bijzondere schouwspel helemaal af te maken, zijn toeschouwers in bepaalde regio's op aarde ook nog eens getuige van een totale maansverduistering. Als de verduistering optimaal is, lijkt het of de maan rood van kleur wordt. Om die reden wordt een verduistering ook wel een bloedmaan genoemd.
Vanwege deze kosmische combinatie, kreeg de bijzondere hemelshow de titel blauwe superbloedmaan. Maar wat staat sterrenkijkers nou eigenlijk te wachten?
Op 30 januari bereikte de toen bijna volle maan om 12:00 uur 's middags het punt waarop die het dichtst bij de aarde stond, op zo'n kleine 360.000 kilometer afstand. Dat betekent dat de volle maan op de 31e ongeveer 7 procent groter lijkt en 14 procent helderder dan gebruikelijk.
Maar het meest indrukwekkende onderdeel van deze maanshow wordt waarschijnlijk de totale verduistering. Maansverduisteringen vinden plaats als de aarde tussen de maan en de zon staat, waardoor de maan door de schaduw van de aarde beweegt.
Omdat de baan van de maan enigszins scheef is ten opzichte van de baan van de aarde, vind niet elke maand een maansverduistering plaats. De maan gaat meestal boven de schaduw van de aarde langs, of eronderdoor. Gemiddeld gebeurt het twee keer paar jaar dat de schaduw van onze planeet de maan verduistert.
Waar is de verduistering te zien?
Mensen in het noorden van de westkust van Noord-Amerika en toeschouwers in China, Japan en het grootste deel van Australië kunnen optimaal genieten van de blauwe superbloedmaan van deze maand. Zij zien de gehele verduistering van begin tot eind in de vroege ochtend van 31 januari.
De verduistering begint als de maan om 12:48 onze tijd verdwijnt in het donkerste deel van de schaduw van de aarde, de ‘kernschaduw’ of ‘umbra’ genoemd. Vanaf dat moment beweegt de slagschaduw van de aarde zich van links naar rechts over de maan. De totale verduistering begint om 13:52 onze tijd. De maan ligt dan in zijn geheel in de schaduw van de aarde en krijgt een diepe, oranjerode kleur.
Afhankelijk van de locatie van de toeschouwers, kan de totale verduistering maar liefst 1 uur en 12 minuten duren. Aan de rest van de zichtbare verduistering komt een einde om 16:11 onze tijd.
Toeschouwers in delen van het westen van Zuid-Amerika, in het grootste deel van Noord-Amerika, in India en in het oosten van Eurazië zien een gedeeltelijke verduistering. In onder meer Nederland, grote delen van de Afrika en Zuid-Amerika is de show niet te zien.
Waardoor wordt de maan rood?
Hoewel de maan zich tijdens een totale verduistering in de schaduw van de aarde bevindt, wordt zonlicht in de atmosfeer van de aarde afgebogen, of gebroken, richting het rode deel van het spectrum en op de maan geprojecteerd. Daardoor verandert de kleur van de maan van donkergrijs tijdens de gedeeltelijke verduistering naar oranjerood tijdens de totale verduistering.
Afhankelijk van de hoeveelheid stof in de dampkring van de aarde, is er een flinke variatie mogelijk in de kleur van de maan tijdens de totale verduistering. Zo kunnen actieve vulkanen, die tonnen as de bovenste lagen van de atmosfeer in slingeren, ervoor zorgen dat er een donkere, bloedrode kleur ontstaat.
Niemand kan van tevoren voorspellen wat de kleur van de maan zal zijn tijdens een verduistering, maar gezien de huidige activiteit is de verwachting dat deze verduistering een prachtig, helder oranje zal opleveren.
Hoe kan ik de verduistering toch zien?
Hoewel de verduistering niet in Nederland te zien is, kun je er toch van genieten via webcasts, zoals het Virtual Telescope Project en Slooh. En voor wie deze verduistering mist: de volgende totale maansverduistering vindt plaats op 27 juli. Die is te zien in Azië, Australië, Afrika, Europa en Zuid-Amerika.
Mooie nachten!
Andrew Fazekas, de Night Sky Guy, is de auteur van Star Trek: The Official Guide to Our Universe en host van NG Live! ‘Mankind to Mars’ presentaties. Volg hem op Twitter en Facebook.
