We doen het allemaal weleens, misschien wel vaker dan ons lief is: terugdenken aan die goede oude tijd. Het lijkt zo simpel: terugdenken aan prettige, warme gevoelens uit het verleden voelt goed. Maar er blijkt meer aan de hand. Waarom zijn we zo vatbaar voor nostalgische gevoelens?
Nostalgie in tijden van onrust
‘Herkenbaarheid van vroeger brengt ons emotionele steun, maar nostalgie vervult ook een cognitieve behoefte,’ zegt Krystine Batcho, hoogleraar psychologie die al sinds de jaren negentig onderzoek doet naar nostalgie. ‘Het geeft ons het vertrouwen dat er betere tijden in aantocht zijn, omdat ze vroeger ook goed waren.’
Veel onderzoekers denken dat de coronapandemie heeft bijgedragen aan een nieuwe golf aan nostalgische gevoelens. Omdat nostalgie ons een goed gevoel geeft en de media een belangrijke bron van nostalgie zijn, neemt de consumptie van nostalgische media toe ten tijde van een crisis.
‘Nostalgie is een manier om om te gaan met bijvoorbeeld sociale isolatie en eenzaamheid,’ legt Batcho uit. ‘Moeilijke perioden kunnen nostalgische gevoelens uitlokken, want als we ons herinneren wie we ooit waren, helpt dat ons met het in stand houden van onze identiteit.’ Een van de psychologische functies van nostalgie draait om onze behoefte aan controle. Zelfs als we weinig invloed hebben op de omstandigheden, kan nostalgie ons het gevoel geven dat we enige controle hebben over onze persoonlijke ontwikkeling.
Het nostalgische brein
Wat gebeurt er in het brein wanneer we vervuld zijn van nostalgie? Nogal veel, zo blijkt. Onderzoek toont aan dat nostalgie het welzijnsgevoel vergroot, een boost geeft van inspiratie en creativiteit, gevoelens van jeugdigheid, alertheid, optimisme en energie stimuleert, en ons zelfs aanmoedigt om risico’s te nemen en doelen na te jagen.
Ziyan Yang, hoogleraar psychologie aan de Chinese Academie van Wetenschappen, en haar collega’s ontdekten dat nostalgie bovendien onze beleving van pijn kan verminderen en ons beter maakt in het aanvoelen van dreigingen. Uit haar onderzoek blijkt verder dat nostalgische ervaringen zorgen voor meer activiteit in hersengebieden die in verband worden gebracht met zelfreflectie, autobiografisch geheugen, emotieregulatie en de verwerking van beloningen. Door deze gebieden in het brein te beïnvloeden, werkt nostalgie als buffer tegen verschillende psychologische en fysieke bedreigingen.
Het evolutionaire voordeel van nostalgie
Nostalgie wordt vaak gezien als een tegenstrijdige emotionele ervaring. Zelfs met blije herinneringen kan het een bitterzoet smaakje hebben, en soms zijn de herinneringen ronduit negatief. ‘Maar zelfs slechte herinneringen lijken mooier,’ zeg Yang, ‘omdat we ze door een roze bril bekijken.’
We verlangen niet alleen naar ons verleden, maar herinneren ons een geromantiseerde versie ervan. Volgens Batcho heeft dat een logische verklaring. Neem bijvoorbeeld het ouderschap.
‘Als herinneringen van mensen trouw bleven aan het origineel, zouden de meeste vrouwen nooit meer dan één kind willen,’ zegt Batcho. ‘Het herinneren van ervaringen als mooier dan ze eigenlijk waren, heeft een evolutionair voordeel.’ Met andere woorden, nostalgie is veel meer dan het ophalen van een fijne herinnering.
