Elk jaar gaan duizenden Nederlanders en Belgen te voet, per fiets of op een andere manier naar Santiago de Compostella. Steeds vaker ondernemen pelgrims hun reis niet om religieuze redenen, maar voor de sport, de natuurlijke omgeving of het behalen van een persoonlijk doel.
Ik dacht altijd dat de pelgrimstocht langs 88 tempels op het Japanse eiland Shikoku mijn eerste ervaring als pelgrim zou worden, maar hier sta ik in Zweden om mijn pelgrimspaspoort in ontvangst te nemen voor St. Olavsleden. Het pad – 560 kilometer aan natuurschoon tussen het Zweedse Selånger en het Noorse Trondheim – was al lange tijd niet meer als pelgrimsroute gebruikt, toen plezierpelgrims het enkele jaren geleden ineens herontdekten.
‘Toen we begonnen, liep het grootste deel van de tocht over de snelweg,’ zegt Putte Eby, de Zweedse projectleider die werd aangesteld om het pad te promoten én pelgrimklaar te maken. ‘Om de route veiliger, maar ook mooier te maken, moesten we op zoek naar nieuwe wegen.’
Wie was Olav Haraldsson?
De heilige Olav Haraldsson aan wie de route gewijd is, was een jonge Viking die in 1015 koning van Noorwegen werd. Hij probeerde het christendom in Scandinavië te introduceren, maar dat viel niet bij iedereen in de smaak.
Olav werd verbannen, maar keerde jaren later terug om zijn troon te heroveren. Hij kwam aan land in het Zweedse Selånger en trok te paard richting Noorwegen. In 1030, nog voordat Olav zijn doel had bereikt, stierf hij tijdens een gevecht in Stiklestad, ruim honderd kilometer van Trondheim.
Mede dankzij slimme marketing van de katholieke kerk groeide de route die hij had afgelegd uit tot een belangrijke pelgrimstocht – tijdens de middeleeuwen was het zelfs een van de vier populairste pelgrimsroutes van Europa.
Steeds meer pelgrims op St. Olavsleden
De populariteit begint nu weer toe te nemen. De afgelopen drie jaar heeft Putte alternatieve paden gezocht en zelfs aangelegd, zodat pelgrims de snelweg kunnen vermijden, en heeft hij ervoor gezorgd dat elke paar honderd meter is afgebakend met het logo van de tocht.
Hij kent praktisch iedereen die langs het pad woont en heeft ervoor gezorgd dat veel lokale bewoners accommodatie aanbieden voor pelgrims – van een schuurtje in een tuin tot B&B’s die speciale pelgrimsprijzen hanteren. Zijn inspanningen hebben resultaat: de afgelopen drie jaar verdubbelde het aantal pelgrims elk jaar. Nog altijd spreken we over een totaal van enkele honderden mensen, maar voor Putte is het een grote vooruitgang.
Het verzamelen van stempels en het volgen van bordjes brengt een soort kinderlijk enthousiasme in me naar boven. Het doet me denken aan vroeger, aan hoe ik Flippo’s verzamelde in een album en hoe we met het gezin delen van het Pieterpad of de Grand Randonnée volgden.
Telkens wanneer ik me afvraag of ik nog goed loop, zie ik weer een logo van de pelgrimsroute. Het is een bevestigend, maar vooral ook aanmoedigend signaal: je zit nog steeds goed én je bent weer iets dichter bij je einddoel. Soms kom ik onderweg kistjes met stempels tegen of logboekjes waar pelgrims van verschillende nationaliteiten in geschreven hebben. Hoewel ik geen andere pelgrims ontmoet, voel ik me op die manier toch verbonden met de reizigers die hier voor mij liepen.
Eland in de vriezer
Het jachtseizoen is zojuist geopend en om buiten schot te blijven, dragen sommige lokale wandelaars daarom een feloranje petje. Elanden zijn de voornaamste doelwitten. Ze worden geschoten voor het vlees, maar voornamelijk ook om het aantal dieren op een leefbaar peil te houden. Worden het er te veel, dan neemt het aantal aanrijdingen toe: gevaarlijk voor dier en mens.
‘Elk gezin hier heeft wel een eland in zijn vriezer liggen,’ zegt Putte. ‘Ik koop het vlees van jagers en soms van de inheemse Sami, wier leefgebied hier ongeveer begint.’
Diezelfde krijg ik mijn eerste portie eland voorgeschoteld in een stoofpotje dat mijn gastvrouw Hilde voor me heeft klaargemaakt. Vier jaar geleden kwam de Nederlandse met haar vriend in Revsund wonen in een voormalig parochiehuis, dat ze hebben omgetoverd tot een B&B.
‘Hij is wel van vorig jaar,’ zegt ze verontschuldigend, terwijl ze me het gerecht – met aardappels en wortels uit eigen tuin – laat zien. Zonder enig bezwaar laat ik mijn zintuigen los op de onmiskenbare smaak van wild. Buiten laat de wind van zich horen, maar binnen overheersen de klanken van een knapperend haardvuur, kalme jazzmuziek en mijn tevreden gekauw.
‘Dat je je brood bij de lokale bakker haalt en de groenten uit je tuin is hier altijd al zo geweest,’ vertelt Hilde over haar woonplaats. ‘Je leeft hier in een soort gemeenschap waar iedereen in feite alles voor elkaar kan verzorgen. Dat vind ik een erg fijn idee.’
Regen en bosbessen
De volgende ochtend lijkt het alsof Olav me persoonlijk op de proef wil stellen. Precies wanneer ik begin aan een twee uur durende wandeling over een bospad, begint het te regenen. Gek genoeg ben ik er blij om. Nu krijg ik eindelijk het gevoel dat ik moet werken voor die stempels.
Met natte voeten en een doorweekte broek stap ik over een dun paadje – het enige bewijs dat hier ooit eerder mensen zijn geweest. Het pad is niet altijd duidelijk aanwezig, maar telkens wanneer ik twijfel, zie ik ergens aan een tak een bordje hangen dat me de weg wijst. Soms sta ik even stil om rond te kijken of ik toevallig een eland kan zien of horen, maar behalve het geluid van de regen is er niets.
Overal langs het pad groeien bosbessen en ik laat de kans niet schieten om gebruik te maken van het ‘allemansrecht’. In Zweden en Noorwegen mag je in principe overal leven in en van de natuur, zolang je deze maar geen schade berokkent. Je mag met een tentje staan waar je wilt, als het maar niet voor langer is dan een nacht.
En je mag je dus tegoed doen aan de bosbessen, rode bessen en kruipbramen (een soort gele frambozen) die hier veelvuldig aanwezig zijn. Het voelt goed om letterlijk en figuurlijk zo dicht bij de natuur te staan. Misschien is dat wel het ultieme doel van de hedendaagse pelgrim?
