Burning Man laat zien hoe een uitbundig festival toegankelijk kan zijn

Tijdens een ceremonie die sinds 1993 elk jaar plaatsvindt, worden de bezoekers van Burning Man door een stoet mensen, zogeheten ‘lamplighters’, naar de gelijknamige kunstinstallatie van het festival geleid. Deze lamplighters gaan gekleed in gewaden waarop vlammen zijn geborduurd. Wanneer de avond valt in de woestijn in het noorden van Nevada, wordt het kolossale beeld van hout, jute en was in brand gestoken. Dit markeert de één na laatste nacht van een week lang feest dat ‘radicale inclusiviteit’ promoot.

Dat ‘iedereen is welkom’-ethos is een belangrijk grondbeginsel van Burning Man. Dit is een woestijnspektakel waar (bijna) alles kan. Toch heeft Dani Moore, bij haar mede-Burners bekend als de ‘Rat Lady’, geschiedenis geschreven. Moore was een van de eerste lamplighters in een rolstoel. Naast de voetafdrukken in het stof liet ze haar wielsporen achter. Ze is een van de honderden mensen met een lichamelijke beperking die via Mobility Camp deelnemen aan het beroemde festival.

Festivalgangers fietsen over de vele campings die Black Rock City in de Black Rock Desert van Nevada vormen.

Mobility Camp is ergens rond 2000 door Dale Huntsman opgericht onder de naam Hot Wheelz Camp. Deze Burning Man-groep wordt door vrijwilligers geleid en maakt kamperen, een essentieel onderdeel van de ervaring, toegankelijker. De groep zorgt voor oplaadpunten voor medische apparatuur. Daarnaast rijden ze met een van de weinige toegankelijke transportvoertuigen (een Gibson-tractor uit 1940 met aanhanger die volgens het creatieve thema van dat jaar is versierd) naar de kunstinstallaties die in de woestijn verspreid staan.

Mobility Camp is slechts een van de vele belangenorganisaties van Burning Man, die het gemeenschapsgevoel in de woestijn helpen bevorderen. In de loop der jaren is het festival uitgebreid met Da Dirty Hands, een gemeenschap van dove festivalgangers, en Blind Burners, een gemeenschap van blinde, slechtziende en ziende artiesten en vrijwilligers die Burning Man toegankelijker maken voor blinden. Ook is er het kamp Uni-Corny dat zich richt op mensen met een voedselallergie.

Het Mobility Camp is een van de oudste groepen op het gebied van toegankelijkheid die actief zijn. Het laat goed zien dat festivals inclusiever kunnen zijn wanneer rolstoelvriendelijk vervoer en ondersteunende diensten worden aangeboden. Leiders met beperkingen kunnen zorgen voor een echt toegankelijk gemeenschapsevenement.

Gelijkheid in de woestijn 

Volgens de grondbeginselen van het festival ‘kan iedereen deel uitmaken van Burning Man’. De onbarmhartige woestijnomgeving kan echter heel zwaar zijn voor mensen met een beperking. Burning Man werd voor het eerst in 1986 in San Francisco gehouden. In 1991 verhuisde het festival naar Black Rock, een dorre streek met ruige ravijnen en droge meerbeddingen op ongeveer 160 kilometer ten noorden van Reno, Nevada.

Vóór de pandemie trokken jaarlijks zo’n zeventig- tot tachtigduizend deelnemers naar Black Rock. Daar bouwden ze een geïmproviseerde, halvemaanvormige metropool op een stuk grond van ongeveer achttien vierkante kilometer. Dat deel staat bekend als de playa (het Spaanse woord voor strand). Met materiaal dat ze zelf meebrengen, bouwen de Burners kampen, gemeenschappelijke gebouwen en de buitenmaatse kunstwerken die het festival zo karakteristiek maken. Aan het einde van het festival breken ze alles af en nemen ze alles weer mee. Dit gebeurt allemaal bij temperaturen boven de 38 graden. Daarnaast kunnen er onvoorspelbare zandstormen ontstaan.

Dani Moore (‘Rat Lady’) gaat met een nieuw ‘gemuteerd voertuig’ dat plaats biedt aan haar rolstoel naar het Department of Mutant Vehicles (DMV) om het te laten registreren. De Russische ingenieur die de vierwieler heeft ontworpen, vroeg Moore om deze in de woestijn te testen.

De meeste mensen op Burning Man verplaatsen zich per fiets, zelfs over korte afstanden. Met ADA-vervoer dat toegankelijk is voor rolstoelgebruikers, zoals hier op de foto, kunnen ook mensen met beperkte mobiliteit naar het achttien vierkante kilometer grote kampeerterrein.

Kampeerders staan in de rij voor een potluck-maaltijd in Mobility Camp. Deze locatie biedt een veilige omgeving voor Burning Man-gangers met en zonder beperkingen.

‘De stofstormen zijn erg. Het stof en zand veroorzaken corrosie van de rolstoelen. En Burning Man is zo groot dat je er kunt stranden. De accu van de meeste rolstoelen is gewoon niet groot genoeg om van de camping naar de playa te rijden, waar de kunst is’, zegt Moore, de leider van het Mobility Camp. ‘Ik had mooie verhalen gehoord over Burning Man, maar kreeg ook te horen dat ik daar nooit in een rolstoel naartoe kon gaan.’

(Voor reizigers met een beperking zijn videospelletjes vensters op de wereld.)

Dat is allemaal aan het veranderen. Moore vertelt dat 85 procent van de mensen (zowel kinderen als ouderen) die zich in 2019 inschreven voor een verblijf in het Mobility Camp aangaf dat ze een beperking hebben. (Ook mensen die geen beperking hebben en een rustige plek zoeken waar roken en drinken verboden is, kunnen in het kamp terecht.) Toen fotografe Morgan Lieberman dat jaar op bezoek was, zag ze dat mensen niet alleen aan het overleven waren, maar ook opbloeiden.

Haar foto’s laten een gemeenschap zien waar mensen elkaar helpen en steunen. Of dat nu is door tijdelijke tatoeages aan te brengen, naar de playa te pendelen of rolstoelen en krukken te versieren.

‘Burning Man is een hele visuele gemeenschap. Er staan dan ook veel foto’s online waarop het lijkt alsof iedereen op een fiets zit. Je denkt: O, dit is een plek voor mensen zonder beperking. Maar dat is niet zo’, zegt Lieberman. ‘Ik ging daarheen om echte momenten van vreugde en intimiteit vast te leggen die mensen met of zonder beperking in deze omgeving ervaren.’

Burning Man-deelnemers brengen alle materialen mee die ze nodig hebben om hun kampen, kunstwerken en gemeenschappelijke gebouwen te bouwen. Aan het einde van het festival breken ze alles af. Ze houden zich aan de ‘leave no trace’-regels (‘laat geen sporen na’) door alles mee te nemen.

Hier verrijst een van de vele kunstinstallaties die Burning Man kenmerken.

Voor Emily Jacobs had Burning Man een grote impact op haar welzijn. Nadat ze in 2010 door een auto-ongeluk haar been verloor, had ze moeite om zich aan haar nieuwe omgeving aan te passen. Zes jaar en 37 operaties later was ze eenzaam. Dat ervaren veel mensen met een beperking, omdat ze vaak geïsoleerd leven van hun leeftijdsgenoten of niet worden opgevangen.

Van de man die de controle over zijn auto had verloren en daardoor het ongeluk veroorzaakte dat Jacobs haar been kostte, kreeg ze een kaartje voor het festival cadeau. ‘We waren vrienden geworden en hij dacht dat Burning Man misschien een heilzame plek voor me zou zijn’, zegt ze.

Het meest dramatische moment van het festival komt misschien wel op de één na laatste avond. Dan wordt The Man in brand gestoken. Voor veel feestgangers is dat een symbolische daad.

Twee bezoekers delen een rustig moment in een versierd voertuig op Burning Man.

‘Het eerste uur van mijn eerste jaar daar was ik doodsbang. Ik was in mijn eentje met pijn mijn kamp aan het opzetten tussen vreemden,’ herinnert Jacobs zich. ‘Ik had sinds het ongeluk niet meer gefietst en wist dus niet hoe dat zou gaan.’ Jacobs had toen nog maar net van haar artsen toestemming gekregen om met gewichten te gaan oefenen.

Kort na aankomst in het Mobility Camp gingen Jacobs en een andere kampeerder in een golfkarretje de kunstauto’s bekijken die stonden uitgestald bij het Department of Mutant Vehicles (DMV). Jacobs herinnert zich dat ze dacht: Ik kan deze plek nog steeds beleven, zelfs als niets anders lukt.

Vijf jaar na haar eerste Burn geniet Jacobs nog steeds van de vrijheid om haar eigen weg te gaan, in haar eigen tempo, op een van Amerika’s grootste openluchtfestivals. Jacobs: ‘Ik wil niet dat mensen dingen voor mij doen. Ik wil dat er plekken zijn waar ik dingen zelf kan doen. Het is helend om onafhankelijk te zijn en hulp te krijgen wanneer je dat nodig hebt, zonder dat daarover wordt geoordeeld.’

(Zo bewijst de National Park Service dat parken van iedereen zijn.)

Festivals voor mensen met of zonder beperking

Volgens de National Endowment for the Arts winnen kunstevenementen (en met name openluchtfestivals) in de hele Verenigde Staten aan populariteit. Volgens het federale agentschap kunnen festivals bijdragen tot sterkere gemeenschappen, doordat mensen worden aangemoedigd om nieuwe contacten te leggen, nieuwe ideeën te overwegen en nieuwe kunst te maken.

Bij openluchtfestivals en -concerten wordt echter geen rekening gehouden met verschillen of wordt de ervaring voor veel van de 61 miljoen volwassen Amerikanen met een beperking niet verbeterd. Zo zijn er soms geen geschikte zitplaatsen en hebben niet alle festivals een ASL-tolk (Amerikaans gebarentaal) in dienst. Andere zijn niet toegerust op bezoekers die problemen hebben met de sensorische informatieverwerking. Luide muziek en knipperende lichten kunnen oncomfortabel zijn of reacties uitlokken. 

Er is echter sprake van een verbetering. Het Pitchfork Music Festival heeft uitkijkplatformen die voldoen aan de Americans with Disabilities Act (ADA), zodat mensen bij alle podia kunnen dansen. Coachella heeft naast ASL-tolken en uitkijkplatformen ook een zone voor bedrijven die voertuigen aanbieden die zijn uitgerust voor rolstoelgebruikers. De non-profitorganisatie Accessible Festivals is met muziek- en kunstfestivals in gesprek over het verbeteren van de voorzieningen.

Een lid van het Mobility Camp bereidt zich verkleed als lamplighter voor op de ceremonie van het aansteken van de lantaarns.

(Lees hoe de Americans with Disabilities Act een land heeft veranderd.)

Ondanks deze vooruitgang blijft de gehandicaptengemeenschap vechten voor verbeteringen. Het ADA-platform bij Pitchfork bijvoorbeeld biedt de aanwezigen niet de mogelijkheid om bij hun vrienden te zitten.

Wanneer een festival toegankelijk is voor iedereen, ongeacht beperking, heeft dat als bijkomend voordeel dat ook anderen, zoals ouderen, een betere ervaring kunnen hebben. Dat was het geval voor Carolyn Power. Hoewel ze een hoger risico loopt op uitputting en een hitteberoerte, reële gevaren op Burning Man, zegt Power dat ze zich op haar gemak voelde toen ze op haar zeventigste naar haar eerste Burning Man ging. Ze verbleef in het Mobility Camp, waar ijswater, schaduw en bussen zijn die je overal naartoe brengen. ‘Dat is geweldig voor mensen met een beperking, maar ook erg nuttig voor ouderen zoals ik.’

‘Je weet nooit wanneer je deze voorzieningen nodig hebt. Je kunt vallen en je enkel verzwikken. Je kunt misschien opeens een rolstoel nodig hebben’, zegt Moore. ‘Naarmate we ouder worden, lopen we allemaal meer kans om minder valide te worden.’

Alleen hulp bieden aan wie dat nodig heeft, is niet genoeg. De educatieve onderdelen van het Mobility Camp bieden een kijkje in het leven van mensen met een beperking. Iedereen kan hiernaartoe gaan. Leerervaringen zoals obstakelparcoursen met krukken en rolstoelen geven inzicht in hoe faciliteiten kunnen worden verbeterd.

Deze lessen hebben gevolgen voor de tijd na de pandemie. Nu culturele evenementen na een onderbreking als gevolg van de pandemie weer door kunnen gaan, vraagt Lieberman zich af welk effect corona kan hebben op Burning Man. Niemand weet nog hoeveel Amerikanen te maken krijgen met de langetermijneffecten van het virus, zoals aanhoudende vermoeidheid, ademhalingsproblemen en hersenmist.

‘De tempel zal dit jaar intens aanvoelen. Dat is een plek van herinnering en rouw’, vertelt Lieberman over de kunstinstallatie. Deze werd in 2000 voor het eerst gebouwd ter nagedachtenis aan een vriend van verschillende Burning Man-artiesten die omkwam bij een motorongeluk. ‘Er zullen veel mensen terugkeren met verdriet en pijn die ze in 2019 nog niet hadden.’

Sommige belangenkampen staan nog steeds op pauze vanwege de pandemie. Maar het is een troost dat Moore en haar kampeerders zijn teruggekeerd om een nieuwe groep deelnemers te begroeten die banden willen smeden in de woestijn. ‘Mensen met een beperking hebben het recht erbij te horen,’ zegt Moore. ‘Iedereen heeft avontuur en liefde nodig. De lamplighters in een rolstoel zullen dan ook hun lantaarns blijven dragen.’

Laken Brooks schrijft voor CNN, Washington Post, Forbes en andere mediakanalen over beperkingen en welzijn, cultuur en technologie.

Morgan Lieberman is een documentair fotograaf uit Los Angeles, Californië. Haar werk richt zich op verhalen over queer-identiteit, beperkingen en vrouwenemancipatie. Liebermans foto’s zijn gepubliceerd in de New York Times, de Wall Street Journal, de Los Angeles Times en andere nationale publicaties.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.