20 januari 2016
In de kleine Oekraïense plaats Krasnoilsk, op een paar kilometer ten noorden van de grens met Roemenië, draagt iedereen zijn steentje bij aan de nauwgezette, maar feestelijke voorbereidingen. Het is 13 januari en volgens de Juliaanse kalender is het oudejaarsavond. Dat betekent dat het ook de feestdag genaamd Malanka is. Maar Malanka is veel meer dan een nieuwjaarsfeest - het is een van de oudste, vrolijkste en levendigste dagen van het jaar in de Oekraïense cultuur.
Als de avond valt gaan de dorpelingen, gekleed in zelfgemaakte kostuums van een beer, zigeuner, geit of verpleegster in een optocht van huis naar huis en zingen ze kerstliedjes, voeren ze een parodie op en halen ze grappen uit. Heel de nacht en een deel van de volgende dag doet het hele dorp mee aan het feest - het bereiden van een feestmaal, elkaar in het kostuum naaien en genieten van een gezamenlijk verleden.
“Ik weet niet wanneer Malanka is ontstaan.”, zegt Dmytro Dragun. “Voor Jezus, of daarna.” Dat gevoel van Dragun wordt gedeeld door zowel wetenschappers als lokale bewoners. De viering van Malanka is zo diep verankerd in de Oekraïense identiteit en cultuur dat niemand precies weet waar het vandaan kwam of hoe oud het is. De naam verwijst naar een personage in oude folklore: Malanka was de dochter van Moeder Aarde en was ontvoerd door de Duivel, en er was geen lente tijdens haar gevangenschap. Toen Malanka terugkeerde bloeide de aarde weer. En dus viert het festival zowel het nieuwe jaar als de aankomende lente.
In de 20e eeuw kreeg de feestdag nog een diepere betekenis. Aangezien de Sovjet-Unie alle voormalig onafhankelijke landen wilde assimileren tot één enkele cultuur, probeerden de onderworpen mensen vast te houden aan hun identiteit.
“In de tijd van de Sovjet kon je de gevangenis indraaien als je Malanka vierde.”, herinnert Mykola Savchuk zich. “Het was een groot risico, maar we vierden het toch.” Zelfs in de afgelopen jaren waarin de Oekraïne worstelt met een interne strijd en ook met vijandigheden met Rusland, is Malanka het symbool geworden van eenheid en van Oekraïense standvastigheid.
“Het zit in ons bloed. Het is traditie.”, zegt Ilya Iliuts. “Malanka brengt iedereen samen. Als twee mensen ruzie hebben dan worden ze weer vrienden tijdens Malanka.”
Als je de verklede mensenmassa bekijkt is het moeilijk voor te stellen hoe Savchuk en zijn vrienden ermee wegkwamen om zo'n uitbundig feest te vieren. De lucht is gevuld met luidruchtige muziek en de geur van maaltijden die bereid worden. De feestvierders dragen maskers en lagen kleurrijke kleding. Sommige van berenkostuums zijn zo enorm en vol gehangen met versieringen dat de dragers erin genaaid moeten worden.
En alhoewel de breekbare kostuums het meestal niet overleven tot het jaar erop, doet de traditie dat wel. En het blijft in de harten van de Oekraïners die wegtrekken, maar nog steeds terugkeren voor Malanka.
“Iedereen komt uit het buitenland terug voor Malanka. “, zegt Olena Istratii. “Het is een zeer grote feestdag. Mijn moeder, mijn grootmoeder en mijn overgrootmoeder deden het ook. Wij doen er alles aan zodat de traditie niet zal verdwijnen.”
