Karel de Grote is onmiskenbaar een van de invloedrijkste vorsten die Europa ooit gekend heeft. Maak aan de hand van 12 weetjes kennis met de ‘vader van Europa’.
1. Karels geboorte en kindertijd: een groot mysterie
Karel de Grote wordt geboren als oudste zoon van de latere Frankische koning Pepijn de Korte en Bertrada van Laon. Maar wanneer precies, daar zijn historici het niet over eens: in 747 of in 748.
Ook zijn geboorteplaats staat niet vast. Men vermoed dat Karel de Grote in het huidige België geboren is, in Luik. Sowieso is er bar weinig bekend over de kindertijd van Karel de Grote.
Hoe dat kan? Karels biograaf Einhard schrijft in zijn Vita Karoli Magni, gepubliceerd kort na de dood van Karel in 814, dat er over de kindertijd van de keizer niets schriftelijk was overgeleverd en er niemand meer in leven was die daarover kon vertellen.
2. Karel sprak Nederlands en Frans
Aangenomen wordt dat Karel de Grote Oudnederlands als moedertaal had en de Waalse variant van het Oudfrans sprak. Volgens biograaf Einhard legde Karel vast dat voor de windrichtingen en de maanden de Oudnederlandse namen gebruikt moesten worden.
Leestip: Dit waren 4 van de machtigste koninginnen uit de Middeleeuwen
3. We weten veel over de volwassen Karel
Hoewel zijn kindertijd in nevelen is gehuld, geldt voor zijn latere leven juist het tegenovergestelde: door uitgebreide geschiedschrijving in opdracht van de volwassen Karel zelf is er ongekend veel bronnenmateriaal bekend, zeker in vergelijking tot andere heersers uit de Middeleeuwen.
4. Karel deelt de Frankische troon eerst met zijn broer
Als Karels vader in 768 overlijdt, deelt hij de Frankische troon aanvankelijk met zijn broer Karloman: Karel krijgt het gezag over de noordwestelijke gebieden van het rijk, Karloman regeert over de zuidelijke en oostelijke gebieden, inclusief delen van het huidige Nederland en Frankrijk.
Als Karels broer – met wie hij op gespannen voet staat – in 771 sterft, accepteren diens onderdanen niet Karlomans oudste zoon, maar Karel als de Frankische koning.
5. Karel de Grote is letterlijk groot
Niet alleen in naam en reputatie, maar ook in lengte is Karel de Grote groot: met 1,84 meter is hij enorm lang voor die tijd. Verder heeft Karel volgens zijn biograaf ‘royale, levendige ogen’ en een ‘goedlachs, vrolijk gezicht’. Ook is hij ‘joviaal’, ‘gul’ en ‘deelde uit waar kon’.
Klinkt als de vriendelijkheid zelve, nietwaar? Maar schijn bedriegt: voor eenieder die zich niet loyaal toont, zowel personen als complete volken, is Karel de Grote ongekend wreed.
6. Als militair genie breidt de christelijke Karel de Grote zijn rijk uit
Nu hij in zijn eentje aan de macht is, neemt de honger van Karel naar een groter – en christelijker – rijk toe. Hij blijkt een militair genie, met strak georganiseerde en goed uitgeruste legers.
Niet zelden met grof geweld brengt Karel de Grote onder andere de Saksen (het huidige Duitsland) en de Longobarden (het huidige Italië) onder zijn christelijke gezag. In de 25 veldtochten die de Frankische vorst leidt, verliest hij er slechts 2 – vooral met de islamitische Moren (in het huidige Spanje en Portugal) heeft hij moeite.
7. Hij krijgt grote delen van Europa in bezit
De expansiedrift van Karel de Grote levert hem grote delen van Europa op. Grofweg het huidige België, Frankrijk, Nederland, delen van Italië, Zwitserland, Oostenrijk, Tsjechië en West-Duitsland horen allemaal bij zijn rijk.
8. Karel is de eerste keizer sinds de val van het West-Romeinse Rijk
Eenmaal heersend over grote delen van Europa, wacht Karel de Grote in 800 letterlijk de ultieme bekroning: paus Leo III kroont hem tot keizer van het Heilige Roomse Rijk – een titel die sinds de val van het West-Romeinse Rijk in 476 niet meer door een vorst is gevoerd.
Om zijn gigantische rijk te kunnen besturen, voert Karel succesvol vergaande bestuurlijke hervormingen door. Ook voert hij een eenheidsmunt én nieuw universeel schrift door, de Karolingische minuskel.
9. Karel stimuleert onderwijs, cultuur en wetenschap
Onder de leiding van Karel de Grote ontstaat er een echte studiecultuur in het Frankische Rijk. Hij begrijpt het belang van onderwijs, cultuur en wetenschap en richt verschillende kloosterscholen en bibliotheken op. Van geestelijken wordt verwacht dat ze een degelijke opleiding hebben gevolgd en foutloze teksten afleveren. Deze periode is nu bekend als de Karolingische renaissance.
10. Karel is een fervent en kinderrijk rokkenjager
Hoeveel vrouwen Karel de Grote precies had is onbekend. Niet door een gebrek aan bronnen, maar omdat zijn rokkenjaagpraktijken simpelweg niet bij te benen waren.
Zijn liefdesleven is een aaneenschakeling van voltrokken en verbroken huwelijken (6 stuks – net als Hendrik VIII van Engeland, die 2 van zijn vrouwen liet onthoofden), ‘bijvrouwen’ (4 stuks), en talloze andere affaires en minnaressen. Bij al dit vrouwelijk schoon zou Karel de Grote minstens 18 kinderen hebben verwekt.
11. Karel de Grote wordt beschouwd als de ‘vader van Europa’
De bijnaam ‘vader van Europa’ verdient Karel de Grote niet zozeer vanwege zijn zeer vruchtbare verdiensten, maar heeft vooral een symbolische betekenis: als heerser over grote delen van Europa wordt Karel beschouwd als vormgever van het collectief Europees historisch bewustzijn. En zowel de Duitsers als de Fransen voeren het begin van hun nationale geschiedenis tot hem terug.
Aken stelt in 1949 zelfs de Karelsprijs in, die jaarlijks wordt toegekend aan een of meer personen of een organisatie die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de Europese eenwording.
12. Koortsaanvallen en borstvliesontsteking: Karel sterft in 814
Karel de Grote kampt dan al enkele jaren met koortsaanvallen. In 814 komt daar een vermoedelijke borstvliesontsteking bovenop.
Leestip: Moord of ziekte? De mysterieuze dood van Mozart
Hij overlijdt en wordt in het Duitse Aken – het middelpunt van zijn rijk – bijgezet in de door hem gebouwde Paltskapel, het oudste deel van de Dom van Aken. In het jaar 1165, ruim 3,5 eeuw na zijn dood, wordt Karel de Grote heilig verklaard.
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
