De meeste mensen kennen Judas vooral als de verrader van Jezus. Maar hoe verliep het verraad van Judas precies? Als je alleen de verhalen van de zondagsschool kent, kom je waarschijnlijk tot deze conclusie: Jezus werd gezocht door de autoriteiten en ze hadden iemand nodig om hem aan te wijzen. Judas nam deze rol op zich en verloochende Jezus voor dertig zilverstukken. Maar klopt dat verhaal?

Jezus was een bekend figuur

Als je erover nadenkt, is het best opvallend dat de autoriteiten Judas nodig hadden om Jezus aan te wijzen. Uit de Bijbelverhalen blijkt immers dat iedereen wel wist wie hij was. In de week voor zijn gevangenneming rijdt hij met veel bombarie de stad Jeruzalem in. Hij smijt de markthallen in de tempel omver en krijgt het met schriftgeleerden aan de stok. Kortom: Jezus was geen onbekende bij de autoriteiten.

Daarom menen sommigen dat Judas niet zozeer bekendmaakte wie Jezus was, maar alleen doorspeelde waar hij zich ophield. Zo konden de autoriteiten hem zonder al te veel heisa arresteren. Toch ligt ook dat scenario niet voor de hand. Want waarom zouden ze Jezus dan niet gewoon laten volgen door een soldaat? Dat is veel eenvoudiger dan iemand omkopen.

De context van Judas’ verraad

Om de (vermoedelijke) omstandigheden rond Judas’ verraad beter te begrijpen, is het belangrijk om de setting van het oude Israël te schetsen. De Israëlieten hadden al zeshonderd jaar geen koning en wachtten met smart op de komst van de Messias. Die werd in de boeken van het Oude Testament al aangekondigd.

Leestip: Betlehem of Nazaret: waar werd Jezus geboren?

Voor de oude Israëlieten was de Messias niet iemand die stierf voor onze zonden, zoals christenen Jezus zien, maar iemand die korte metten zou maken met hun onderdrukkers. Daarna zou hij zich als koning profileren. Een militair figuur dus. In de tijd van het Nieuwe Testament waren de onderdrukkers de Romeinen, met Pontius Pilates als gouverneur van Judea.

Wat heeft dit te maken met Jezus en Judas? Jezus was volgens kritische historici een apocalyptische profeet: iemand die voorspelde dat het nieuwe koninkrijk spoedig zou komen. Je moest snel je zaakjes op orde maken, want het oordeel kwam snel. Aan zijn discipelen, onder wie Judas, vertrouwde Jezus toe dat híj de langverwachte Messias was. De koning van het toekomstige koninkrijk.

Koning der Joden

Dat Jezus zichzelf bekendmaakte als nieuwe koning is in lijn met de verhalen over zijn terechtstelling. De evangeliën hebben allemaal een eigen versie van het paasverhaal, maar over één ding zijn ze eensgezind: Jezus wordt gekruisigd omdat hij zichzelf de Koning der Joden noemt.

Die vraag krijgt hij keer op keer: ‘Noem jij jezelf de Koning der Joden?’ Jezus antwoordt hierop ontwijkend. De beschuldiging wordt ook boven zijn kruis gehamerd. ‘Jezus van Nazareth, Koning der Joden.’

Leestip: Wat zijn de tien geboden?

De enigen die van deze claim wisten, waren zijn discipelen. Dát is wat Judas aan de autoriteiten bekendmaakte over Jezus: zijn overtuiging dat hij de nieuwe koning zou worden. Zulke ideeën vormden een potentieel gevaar voor de vrede in Judea en zouden de menigte kunnen opzwepen om in verzet te komen. En ga je tegen het Romeinse gezag in? Dan kun je rekenen op straf. In Jezus’ geval een veroordeling tot het kruis. Kortom: een politieke moord.

Het motief van Judas

Dan blijft de vraag: waarom zou Judas Jezus willen verraden? Het is onmogelijk om in iemands hoofd te kijken, maar de evangeliën in de Bijbel schetsen een aantal mogelijke motieven. Marcus laat niets los over Judas’ beweegredenen, maar in Matteüs wordt gezegd dat Judas zich had laten overhalen in ruil voor dertig zilverstukken. In Lucas en Johannes wordt over geld niet gesproken, maar wordt geopperd dat hij ‘bezeten door de duivel’ zou zijn geweest.

Sommige historici vermoedden dat Judas teleurgesteld was in Jezus. Die beloofde een nieuw koninkrijk en omverwerping van de macht, maar eenmaal aangekomen in Jeruzalem deed hij niets. Als wraak zou Judas hem daarop hebben uitgeleverd. Maar de echte reden zal altijd speculatie blijven.

Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.