Een van de populairste theorieën over het ontstaan van het moderne voetbal is dat er in den beginne werd gespeeld met het afgehakte hoofd van een verslagen vijand. Daar is echter nooit bewijs voor gevonden. Toch was het het middeleeuwse voetbal geen vreedzaam tijdverdrijf. Het spelletje ging regelmatig gepaard met geweld – soms zelfs met dodelijke afloop.

Gewelddadig spektakel

Al in de achtste en negende eeuw worden er meldingen gemaakt van balspelen door verschillende monniken uit Engeland en Wales. Het spel werd destijds gespeeld met een opgeblazen varkensblaas als bal. Legendarisch was de variant die in de twaalfde eeuw in Ashbourne (Derbyshire) werd gespeeld en die nu bekend staat als Royal Shrovetide Football.

Leestip: Deze obscure sport is de voorloper van voetbal, hockey en rugby

Het spel werd elk jaar gespeeld op Vastenavond en Aswoensdag en was een spektakel waar de gehele stad aan meedeed. De bevolking werd verdeeld in twee teams en de hele stad diende als speelveld met doelen die zo’n vijf kilometer uit elkaar lagen. De speeltijd bedroeg twee dagen, het team dat als eerste drie keer wist te scoren won. Het spel had weinig regels: bijna alles was geoorloofd, behalve moord en zware mishandeling.

Verstoring van openbare orde

Zo rond de dertiende eeuw wordt het middeleeuwse voetbal pas echt populair. De spellen zijn vaak ruw, chaotisch en soms ronduit gevaarlijk: met gewonden en zelfs doden als gevolg. Reden genoeg voor overheden en kerkelijke instanties om voetbal op veel plaatsen te verbieden. Zo vaardigt de burgemeester van Londen in 1314 een officiële proclamatie uit die voetbal verbiedt vanwege geweld en openbare ordeverstoring.

Onder het bewind van Edward III, die van 1327 tot 1377 koning van Engeland is, worden meerdere pogingen gedaan om het voetbal te verbieden en zelfs strafbaar te stellen. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat Engeland destijds in een langdurige oorlog met Frankrijk was verwikkeld: door voetbal te verbieden wilde de koning het boogschieten als militaire vaardigheid bevorderen.

Verbod op voetbal

In 1365 wordt voetbal expliciet verboden vanwege het gebrek aan maatschappelijke waarde en in 1388 om de voetballende arbeiders te dwingen om hun dagen met nuttiger bezigheden te vullen.

Zo rond de vijftiende eeuw keren ook de Schotse koningen zich tegen het spel en in 1608 doen de autoriteiten een poging om het voetbal in Manchester aan banden te leggen omdat er zo veel ruiten worden ingegooid.

Leestip: Welke sporten beoefende men in de Middeleeuwen?

In totaal wordt het spel in Engeland tussen 1314 en 1667 meer dan dertig keer officieel verboden. Overigens heeft geen van deze maatregelen echt effect: voetbal blijft al die jaren een populair tijdverdrijf onder de bevolking.

Het moderne voetbal

In al die honderden jaren dat voetbal officieel verboden is, heeft de sport zich nauwelijks ontwikkeld. Dat verandert als begin negentiende eeuw het schoolvoetbal een gewoonte wordt en aan meer regels wordt gebonden. Een echte standaard is er overigens nog niet: elke school heeft zijn eigen vorm.

Toch kan men na verloop van tijd wel de voordelen ervan inzien: voetbal blijkt goed voor het ontwikkelen van vaardigheden als loyaliteit, onbaatzuchtigheid en teamgeest. Het is in die periode dat men ook in Nederland voor het eerst in aanraking komt met voetbal, toen een Engelse leraar het spel introduceerde aan de leerlingen van een kostschool in de buurt van Leidschendam.

Uiteindelijk ontstaat in 1863 een initiatief om een gestandaardiseerde vorm van voetbal te introduceren met vaste spelregels: de Engelse voetbalbond is geboren. Deze regels gelden nog steeds als de basis van het moderne voetbal, al zijn ze sindsdien meerdere malen aangepast en uitgebreid.

Meer ontdekken? Krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium en steun onze missie. Word vandaag nog lid!