Als het om een interessant uiterlijk gaat, is de dinosauriër Mansourasaurus shaninae met zijn lange nek niet eens zo opmerkelijk. Toch is de nieuwe soort uit de groep van de Sauropoda voor paleontologen heel bijzonder.

Het dier werd in Egypte ontdekt en is een van weinige dinosauriërfossielen uit het late Krijt (van ruwweg 80 tot 66 miljoen jaar geleden) die tot dusver in Afrika zijn gevonden. Deze periode vormt het laatste hoofdstuk in de evolutie van de dinosauriërs, die abrupt aan hun einde kwamen toen een reusachtige meteoriet insloeg in het huidige schiereiland Yucatán (Mexico).

Het archief aan Afrikaanse fossielen uit het late Krijt is zeer beperkt, zegt Matthew Lamanna, paleontoloog van het Carnegie Museum of Natural History en een van de medewerkers aan het onderzoek. Dat houdt in dat wetenschappers niet zeker weten welke dinosauriërs in dit tijdperk op het continent leefden en in hoeverre ze overeenkwamen met dinosauriërs op andere oude landmassa’s.

Paleontologen aan de Universiteit van Mansoura in Egypte ontdekten het fossiel van de Mansourasaurus in 2013 in de Sahara, waarna het fossiel werd onderzocht door Lamanna en een groep paleontologen van verschillende onderzoeksinstituten. Hun analyse en classificatie van de nieuwe soort worden beschreven in een artikel dat deze week in het vakblad Nature Ecology and Evolution verschijnt.

“Het einde van het tijdperk der dinosauriërs in Afrika is een van de allerlaatste hoofdstukken in de evolutie van deze dieren,” zegt Lamanna. De nieuwe vondst “voegt concrete puzzelstukjes toe aan ons beeld van de Afrikaanse fauna” in deze cruciale periode.

Het tijdperk van de Jura 1996 miljoen tot 1455 miljoen jaar geleden werd gekenmerkt door een warm en vochtig klimaat met weelderige vegetatie en een enorm rijke fauna Veel nieuwe dinosaurirsoorten ontwikkelden zich in deze periode en gedijden in grote aantallen waaronder stegosaurussen brachiosaurussen allosaurussen en talloze andere

Verbonden continenten

Toen de dinosauriërs voor het eerst ten tonele verschenen, bevolkten ze één enkele landmassa die bestond uit meerdere, met elkaar verbonden continenten. Maar toen deze continenten begonnen te verschuiven en de landmassa weer uiteenviel, werden veel landdinosauriërs door uitgestrekte oceanen van elkaar gescheiden.

Sommige paleontologen denken dat Afrika gedurende het Krijt in feite één groot eiland was, zoals het huidige Australië, waardoor zich daar unieke soorten ontwikkelden. Maar andere experts denken dat de Afrikaanse landmassa nog met naburige continenten was verbonden.

“Was Afrika een geïsoleerd continent of waren er landbruggen met de omringende landmassa’s?” vraagt Eric Gorscak, paleontoloog van het Field Museum in Chicago, zich af. Volgens hem wijst de nieuwe vondst op de laatste hypothese. Tot dusver lijkt de Mansourasaurus sterk op de sauropoden uit het Krijt die in Europa en Azië zijn gevonden, wat erop wijst dat de evolutie van de Egyptische dinosauriër niet geïsoleerd plaatsvond.

“Dit lijkt erop te wijzen dat in Afrika een mix van dinosauriërs van het noordelijk en het zuidelijk halfrond leefde,” zegt hij.

De ontdekking biedt nieuwe aanknopingspunten voor de geografie van het Krijt, zegt Michael Habib, een paleontoloog van de University of Southern California die niet bij dit onderzoek was betrokken.

Tegen het einde van het Krijt lagen de continenten zoals we die tegenwoordig kennen volgens Habib “min of meer” op hun moderne plek. Maar de zeespiegel was toen veel hoger, waardoor het voor dieren lastig was om van het ene continent naar het andere te zwemmen.

Of de Mansourasaurus over een landbrug is getrokken, tussen eilandjes voor de kust is gezwommen of op een andere, nog niet-ontdekte manier vanuit Europa of Azië is gemigreerd, blijft onduidelijk.

Dieper graven

Volgens Habib is pech een van de redenen waarom er zo weinig fossielen in Afrika zijn gevonden.

Om fossielen te vinden heb je “het juiste gesteente nodig dat op de juiste manier door de natuur is blootgelegd,” zegt hij. Daarnaast hebben de onderontwikkelde infrastructuur en de politieke conflicten van dit continent het voor paleontologen moeilijk gemaakt om Afrikaanse dinosauriërfossielen te vinden.

Samen met andere wetenschappers van de Universiteit van Mansoura zal Lamanna naar dinosauriërs in Egypte blijven zoeken.

“Ons inzicht in deze landdieren zal de komende jaren drastisch worden vergroot,” voorspelt hij, “maar we hebben nog een lange weg te gaan.”