Stel, je bent een welvarende vrouw in het oude Pompeï. Je woont in een prachtige villa buiten de stad en het is tijd voor een middagje vermaak: er staan weer spelen op het programma. Maar hoe reis je naar de arena? Daarvoor hadden de Romeinen een oplossing: het pilentum.
Het pilentum was een wagen met vier wielen, voorzien van zachte kussens om op te zitten; hartstikke comfortabel op de nogal hobbelige Romeinse wegen. En het bijzondere was, er werden uitsluitend vrouwen mee vervoerd.
Een pilentum in Pompeï
Een van de compleetste pilentums werd in 2021 gevonden in Pompeï. Het rijkversierde rijtuig werd opgegraven op de binnenplaats van een villa in Civita Giuliana, ten noorden van Pompeï. Daar werden in 2017 opgravingen gestart nadat er tunnels van plunderaars werden ontdekt. Deze hadden het pilentum op een haar na gemist.
In Pompeï zijn al meer rijtuigen gevonden, maar deze vondst is bijzonder: na bijna tweeduizend jaar in de grond was het voertuig nog vrijwel intact. Alle vier de ijzeren wielen en de twee zitjes van de uit tin, ijzer en brons bestaande pronkwagen zijn nog aanwezig. Ook is de rode kleur van het rijtuig nog duidelijk zichtbaar. De achterkant heeft een groenblauwe kleur.
Door wie werd het pilentum gebruikt?
Op de zijkant van de pronkwagen staan expliciete, erotische voorstellingen afgebeeld. Nimfen en saters bedrijven in verschillende standjes de liefde met elkaar. Livius en Vergilius meldden in hun geschriften dat de wagens alleen voor speciale gelegenheden werden ingezet, zoals parades, festivals en riten.
Het is aannemelijk dat de wagen door een rijke familie werd gebruikt om vrouwen te vervoeren naar huwelijksceremonies. Deze aanname wordt bevestigd door de afbeelding van graankorrels die op de zitting is gevonden – in het Romeinse Rijk werd graan gezien als een vruchtbaarheidssymbool.
Klaar voor vertrek
Volgens onderzoekers stond de wagen op het punt te vertrekken, of keerde het voertuig juist net terug bij de villa. In 2018 werden direct naast de wagen al drie paarden gevonden, waarvan één ingespannen. Toen de Vesuvius in 79 n.C. uitbarstte, werden zij samen met het rijtuig onder een verstikkende laag as bedolven. Het rijtuig is in verschillende delen van de vindplaats naar het laboratorium van het Archeologisch park van Pompeï vervoerd, waar het vulkanische materiaal wordt verwijderd.
