10x bijzondere portretten van bedreigde diersoorten

Op de foto zijn twee goudfazanten (Chrysolophus pictus) te zien, een soort die in de bergwouden van westelijk China voorkomt. De vogels werden vastgelegd door fotograaf en National Geographic-fellow Joel Sartore, die geregeld aan het Magazine bijdraagt. Onlangs publiceerde Sartore zijn fotoboek RARE: Portraits of America’s Endangered Species. Ook is hij de oprichter van de Photo Ark, een online-fotoarchief van bedreigde soorten (waaraan ook deze fotogalerij is ontleend).

Niet alle bedreigde soorten zijn vogels met een schitterend verenkleed of spectaculair grote dieren. Tot de ernstig met uitsterving bedreigde soorten behoren ook zoetwatermossels als Epioblasma brevidens, die hier op een foto uit de Photo Ark is te zien. De soort komt voor in rivieren in Noord-Amerika, maar wordt door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) beschouwd als ernstig met uitsterving bedreigd, vooral als gevolg van habitatverlies en vervuiling. Zoetwatermossels zijn vaak zeer gevoelig voor subtiele veranderingen in de waterkwaliteit en de aanwezigheid van gifstoffen. Maar op milieugebied leveren ze een waardevolle ‘dienst’ door water te filtreren en als voedsel te dienen voor een grote verscheidenheid aan wilde dieren. Volgens Sartore is het “verdwijnen van elke soort een tragische, epische en absoluut onaanvaardbare schande. Al deze dieren kunnen worden ingezet om aandacht te vragen voor de noodzaak om de nog bestaande soorten te redden. Bewustwording bij het grote publiek, financiering en daadkracht zijn nodig om vooruitgang te boeken bij het redden van soorten.”

De nene of Hawaïgans (Branta sandvicensis) wordt door de IUCN officieel als ‘kwetsbaar’ voor uitsterving geclassificeerd. De gans is inheems op de eilanden Maui, Kauaʻi en het Big Island, en is ook de ‘officiële vogel’ van de staat Hawaï. Zoals veel vogelsoorten op Hawaï en andere eilanden nam het aantal nene’s dramatisch af na de menselijke kolonisatie van de eilanden. Door de jacht en de introductie van nieuwe roofdieren – waaronder mangoesten, honden en zwijnen – slonk de populatie van naar schatting 25.000 op het moment dat James Cook hier in 1778 arriveerde tot amper 30 exemplaren in 1952. De nene reageerde goed op fokprogramma’s in gevangenschap, waarna veel vogels in de jaren 2000 in het wild konden worden uitgezet. De populatie neemt nu weer gestaag toe, hoewel experts zich zorgen maken over de genetische diversiteit ervan. “Wanneer we andere soorten redden,” zo meende Joel Sartore, “redden we eigenlijk onszelf. We hebben gezonde, goed functionerende ecosystemen nodig om ons van schone lucht, schoon water, een gematigd klimaat, voedsel en nog veel meer te voorzien. Het is waanzin om te denken dat we zóveel andere soorten tot de ondergang kunnen verdoemen zonder te verwachten dat het ook ons zal treffen... en hard ook.”

Op deze foto uit de Photo Ark is de Chinese grotgekko (Goniurosaurus luii) te zien. Over de ecologie van deze reptielen is weinig bekend, hoewel men denkt dat ze in rotsachtig en bebost gebied en kreupelhouthabitats voorkomen. In de afgelopen jaren zijn ze steeds populairder geworden als exotische huisdieren, deels vanwege hun aantrekkelijke kleurpatroon. Sartore: “Elke soort is uniek en dus moeten we proberen elke soort de bijzondere aandacht en zorg te geven die hij verdient. In een heel reëel opzicht is elke soort een kunstwerk, het resultaat van duizenden en nog eens duizenden jaren van evolutie. Achter elke soort steekt een bijzonder verhaal. Mijn werk is het om dat verhaal zo goed mogelijk te vertellen, zodat anderen genoeg om deze soorten zullen geven om erbij te stil te staan en er meer over te weten te komen.”

De Amerikaanse ekster (Pica hudsonia) leeft in een uitgestrekt gebied in het westen van Noord-Amerika. Het is een van slechts vier Noord-Amerikaanse zangvogels die een staart hebben die langer is dan de rest van hun lichaam. Op deze eksters is lange tijd gejaagd, omdat ze eetbare hoendervogels zouden verdrijven en andere schade zouden aanrichten. Meerdere staten betaalden voor het afschieten van de vogels, met als gevolg dat de soort sterk in aantal terugliep. Tegenwoordig worden ze niet als bedreigd gezien. Sartore: “Vaak is er maar één persoon voor nodig om iets te veranderen en een soort te redden. Omdat zoveel dieren die ik fotografeer nooit enige aandacht in de media hebben gekregen, zijn er talloze manieren waarop je deze soorten kunt helpen. Met andere woorden, veel soorten zijn gedoemd door een gebrek aan aandacht.”

Met een lengte van vijf centimeter is de schilderspijlgifkikker (Dendrobates tinctorius) een van de grootste soorten pijlgifkikkers die er bestaan. De amfibie is inheems in Brazilië, Guyana, Suriname en Frans-Guyana. De kikker draagt een relatief mild gif bij zich, dat bij aanraking pijn en kramp kan veroorzaken. De naam van het dier berust op het feit dat de plaatselijke indianen de soort lange tijd hebben gebruikt om er veren voor ceremonieel gebruik mee te verven. Ze plukten een papegaai kaal en wreven de kikker over de naakte huid van de vogel. Het gevolg was dat de veren weer aangroeiden, maar in de kleuren geel of rood in plaats van groen. Over de Photo Ark zegt Sartore dat hij de mensen met dit fotoarchief “bewust probeert te maken en te informeren. Maar boven alles is de Ark bedoeld om de cyclus van uitstervingen tot staan te brengen waarin zoveel dieren op aarde zich momenteel bevinden. We zullen niet alle soorten kunnen redden, maar we zullen sommige kunnen redden. Dat geeft mij moed.”

De Mexicaanse wolf (Canis lupus baileyi) is de meest zeldzame ondersoort van de Noord-Amerikaanse wolf en wordt volgens de IUCN ernstig met uitsterving bedreigd. Vroeger strekte het verspreidingsgebied van deze soort zich uit over de Sonora- en Chihuahua-woestijn, van Centraal-Mexico tot Texas, New Mexico en Arizona. Maar toen zijn natuurlijke prooidieren als gevolg van oprukkende menselijke nederzettingen begonnen te verdwijnen, begon de wolf op vee te jagen. Veehouders reageerden met uitroeiingsprogramma’s, waardoor de wolf in de jaren vijftig van de vorige eeuw niet langer in het wild voorkwam. Tegelijkertijd begonnen in de VS en Mexico meerdere fokprogramma’s met Mexicaanse wolven in gevangenschap, en nu leven enkele honderden exemplaren in centra en dierentuinen. In de jaren negentig begonnen wildbeheerders de Mexicaanse wolf weer in het wild uit te zetten, in de Blue Range in Arizona.

De panterkameleon (Furcifer pardalis) is inheems in de tropische wouden van Madagaskar. Het reptiel is vanwege zijn prachtige patronen en kleuren en relatief grote lichaamsomvang (tot wel 23 centimeter lang) zeer geliefd bij verzamelaars. Plaatselijke populaties van panterkameleons vertonen vaak hun eigen kleurscala, die ze al naar gelang de temperatuur, het daglicht en hun stemming kunnen aanpassen. Enkele jaren lang werden veel panterkameleons als exotische huisdieren geëxporteerd, maar nadat de soort op de Appendix II van de CITES was geplaatst, nam de handel af. Toch wordt de kleurrijke kameleon nog steeds geconfronteerd met onder andere habitatverlies, omdat de ontbossing op Madagaskar blijft doorgaan.

De springhaas (Pedetes capensis) is een knaagdier en inheems in zuidelijk en oostelijk Afrika. De nachtdiertjes zijn in de afgelopen decennia in aantallen teruggelopen als gevolg van habitatverlies, hoewel de populatie zich volgens de IUCN inmiddels heeft gestabiliseerd.

De aantrekkelijke Braziliaanse regenboogboa (Epicrates cenchria cenchria) is een ondersoort van de regenboogboa, een reptiel dat in heel Centraal- en Zuid-Amerika voorkomt. Het dier is vernoemd naar zijn kleurrijke glans, die wordt veroorzaakt door structurele kleuring. Daarbij wordt licht selectief weerkaatst door microscopische texturen in het huidoppervlak. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw werden grote aantallen Braziliaanse regenboogboa’s als exotische huisdieren geëxporteerd, maar die handel is sindsdien sterk afgenomen. De meeste exemplaren in gevangenschap zijn nu afkomstig uit fokprogramma’s en het reptiel staat momenteel niet op de Rode Lijst. Bekijk meer foto’s van de Photo Ark.