Deze maand biedt gelegenheid tot het bewonderen van de laatste supermaan van 2019, heeft de maan een aantal bijzondere ontmoetingen en zijn er nog meer redenen om omhoog te kijken en van de nachthemel te genieten. Je zult zelfs de kans krijgen een spookachtig schijnsel te spotten, dat wordt veroorzaakt door interplanetaire wolken.
Dus stof die verrekijker af en zet deze astrofenomenen in jouw kalender voor maart!
Mars en de maan – 11 maart
Kijk op deze dag bij het vallen van de avond naar het westen en bewonder de wassende maansikkel in de buurt van de oranjeachtige ‘ster’ Mars. Beide hemellichamen zullen door ongeveer zeven booggraden van elkaar gescheiden zijn en rond middernacht (plaatselijke tijd) gezamenlijk ondergaan.
Leeuw en maan – 18 maart
Bekijk hoe de wassende, bijna-volle maan op de 18eeen ontmoeting heeft met Regulus, de helderste ster in het sterrenbeeldLeeuw (Leo). De blauwwitte ster bevindt zich op circa 76 lichtjaar van de aarde en lijkt slechts twee booggraden van de maan vandaan te staan, vergelijkbaar met de breedte van twee van je middelste vingers op armlengte. Het kosmische duo zal gezamenlijk over het firmament glijden, maar tegen zonsopkomst zullen ze al flink uit elkaar zijn gedreven.
Begin van de lente – 20 maart
Astronomisch gezien is de maart-equinox een van de vier belangrijke keerpunten in de seizoenskalender van onze planeet.
De as van de aarde staat een beetje uit het lood ten opzichte van de baan die hij rond de zon beschrijft, dus is één halfrond een groot deel van het jaar naar de zon toe of juist van de zon af gekeerd, wat de oorzaak is van onze seizoenen. Op de equinoxen van maart en september ontvangen beide halfronden van de aarde echter evenveel zonlicht. ‘Equinox’ is Latijns voor ‘gelijke nacht’ en wordt in het Nederlands ook als ‘nachtevening’ vertaald, want op deze twee dagen is de dag ongeveer even lang als de nacht, zo’n twaalf uur elk.
Dit jaar valt de lente-equinox officieel op 20 maart, om 23:58 uur Nederlandse tijd en kondigt op het noordelijk halfrond de komst van het voorjaar aan. Hoewel het in sommige delen van dat halfrond nog koud zal aanvoelen, kunnen we ons alvast verheugen op warmer weer naarmate de middagzon steeds hoger aan de hemel zal staan en de dagen langer worden.
Stralende ‘superwormmaan’ – 20 maart
Niet alleen door het keerpunt van de equinox zal de nacht van de 20eworden verlevendigd, maar ook door een supermaan: dit is een volle maan, en die maan staat ook nog eens dichter bij de aarde en lijkt dus ook groter dan op enig ander moment in maart.
Omdat de omloopbaan van de maan ovaalvormig is, bereikt de maan tijdens haar één maand durende reis om de aarde op gezette tijden haar perifocus – de kortste afstand tot de aarde – of haar apofocus, haar verste afstand tot de aarde. Als de maan tijdens volle maan toevallig een bijzonder naburig apofocus bereikt, spreken we van een ‘supermaan’. Deze kosmische samenloop van omstandigheden is dit jaar tot nu toe tweemaal voorgekomen en doet zich in 2019 voor het laatst in maart voor.
Het verschil in grootte tussen een gewone volle maan en een supermaan is klein – in dit geval is haar schijngestalte ongeveer dertien procent groter dan normaal. Maar er is niets zo fascinerend als te zien hoe die grote, perfect ronde en stralende maan kort na zonsondergang aan de oostelijke nachthemel opkomt.
Daarnaast wordt de volle maan van de maand maart op het noordelijk halfrond ook wel een ‘wormmaan’ genoemd, omdat dit naar verluidt het moment is waarop de bodem begint te ontdooien en er regenwormen beginnen op te duiken. Volgens de Old Farmer’s Almanac viel de volle maan voor het laatst op 20 maart 1981 samen met de lente-equinox.
Zodiakale schemer – 21 maart
Ongeveer een uur na zonsondergang zullen oplettende nachtkijkers op het noordelijk halfrond gedurende de twee weken na 21 maart een van de lastigst te spotten astronomische verschijnselen kunnen opsporen: het zodiakaal licht.
Vanaf een donkere plek op het platteland kan het piramidevormige schijnsel vlak boven de horizon gemakkelijk worden aangezien voor de lichten van een stad in de verte. Ook wordt het spookachtige licht wel ‘valse zonsopgang’ genoemd. Maar in werkelijkheid wordt het schijnsel veroorzaakt door zonlicht dat weerkaatst van kosmische stofdeeltjes die tussen de planeten zweven.
De beste tijd om het zodiakaal licht te spotten is ongeveer één uur vóór zonsondergang boven de westelijke horizon. De driehoekige lichtbundel zal wat naar links overhellen en voor het sterrenbeeld Stier (Taurus) schijnen.
De maan en Jupiter – 27 maart
De afnemende maansikkel zal op de 27eeen goede gelegenheid bieden voor een ontmoeting met de grootste planeet van het zonnestelsel. Zelfs met een eenvoudige verrekijker kun je de vier grotere of Galileïsche manen van deze gasreus spotten. Zorg ervoor dat je stevig tegen een muur aan staat of zet de verrekijker op een statief om bibberende beelden te voorkomen.
De maan en Saturnus – 29 maart
Op de 29e kun je zien hoe een geelkleurige Saturnus tegen zonsopgang halverwege de zuidoostelijke nachthemel vlak boven de maan opduikt. Als je een telescoop hebt, vergeet dan niet om die op de gasreus te richten en zijn beroemde ringen te spotten.
Veel kijkplezier
Andrew Fazekas, de ‘Night Sky Guy’, schreef het boek Star Trek: The Official Guide to Our Universe. In maart 2019 verschijnt de tweede druk van zijn gids The Backyard Guide to the Night Sky. Volg hem op Twitteren Facebook.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
