Mensen zijn niet de enigen die aan drugs verslaafd kunnen raken. Uit recent onderzoek door onderzoekers van de University of Utah blijkt dat zebravissen – die een soortgelijke neurologische structuur als die van de mens hebben – ook tekenen van drugsverslaving kunnen vertonen, wat tot snellere tests voor nieuwe behandelmethoden kan leiden.

Randall Peterson, decaan van het College of Pharmacy van de University of Utah, zegt dat in bestaande drugstherapieën gebruik wordt gemaakt van alternatieve verdovende middelen, zoals methadon of buprenorfine, waarmee iemand weliswaar van zijn verslaving kan worden afgeholpen, maar na de behandeling is opgezadeld met een nieuwe verslaving.

“Er is nog steeds grote behoefte aan behandelingen die anders werken, dus zonder dat het ene verdovende middel wordt vervangen door het andere,” zegt hij.

Het nieuwe onderzoek naar zebravissen is een stap in de ontwikkeling van een behandeling waarbij geen andere drugs meer worden gebruikt om een eerdere verslaving op te vangen, zegt Peterson. Omdat het heel eenvoudig is om een breed scala van goedgekeurde medicijnen op grote hoeveelheden zebravissen te testen, kan deze methode het zoeken naar veelbelovende bestanddelen aanzienlijk versnellen en dus goedkoper maken.

Het gebrek aan onderzoek naar drugsverslaving hindert wetenschappers bij het vinden van oplossingen voor het toenemende drugsprobleem in de VS en de rest van de wereld. Er bestaan momenteel geen werkzame medische behandelingen voor het soort verslavingsgedrag dat mensen ontwikkelen als ze afhankelijk van drugs zijn, aldus de auteurs van de studie, die wordt gepubliceerd in het vakblad Behavioral Brain Research.

Zebravissen worden wel vaker gebruikt voor onderzoek naar psychische gezondheidsproblemen, omdat ze fysiologisch en genetisch aan de mens verwant zijn. Uit eerdere studies is gebleken dat verschillende drugs tot verslavingsgedrag bij de vissen kan leiden.

“Het nieuwe aan dit onderzoek is dat het een model is waarin eigen initiatief meespeelt, waarbij de vissen een handeling moeten verrichten om de drug te ontvangen. Daarbij reageren de hersenen wezenlijk anders op het drugsgebruik,” legt Peterson uit. “Hierdoor kunnen we motivatie in het zoekgedrag naar drugs veel completer meten.”

Gabriel Bosse, hoofdauteur van de studie en postdoctoraal onderzoeker aan het College of Pharmacy van de University of Utah, zegt dat de nieuwe studie de onderzoekers zal helpen bij het doorzoeken van talloze verslavende bestanddelen om uiteindelijk stoffen te kunnen vinden die in toekomstige studies als waardevol aangemerkt kunnen worden.

‘Kuddevissen’

In het onderzoek werd gebruikgemaakt van een techniek waarmee de zebravissen zichzelf verdovende middelen kunnen toedienen. In de video bij dit artikel is te zien hoe de vissen over een bewegingssensor op het gele platform zwemmen.

De sensor activeerde eerst de uitgifte van voedsel in de tank terwijl er een groen lampje knipperde. De vissen leerden dat ze over het platform moesten zwemmen als ze voedsel wilden ontvangen.

Daarna vervingen de onderzoekers het voedsel door verdovende middelen, die door de beweging van de vissen in de tank werden afgegeven. In de loop van een week werd het gedrag van de vissen in de tank steeds grilliger terwijl ze de sensors koortsachtig en agressief bleven activeren om meer drugs te ontvangen.

Zelfs als het gebruik van de drugs consequenties had, bleven de vissen erom vragen. De onderzoekers maakten het water in het gebied met het gele platform ondieper door het platform hoger in de tank te plaatsen, wat de zebravissen had moeten afschrikken omdat ze een natuurlijke aversie tegen ondiep water hebben. Maar de vissen bleven terugkeren voor meer doses. Als ze de drug niet langer kregen, vertoonden ze ook tekenen van stress en angststoornissen.

Aan het einde van de studie konden de wetenschappers bevestigen dat de zebravissen die de afgifte van de drug activeerden, een verslaving hadden ontwikkeld die de dezelfde moleculaire reactiepaden doorliep als die bij andere dieren. De onderzoekers hopen dat verder onderzoek naar dit proces meer inzicht zal bieden in de precieze werking van dit soort reactiepaden en in behandelwijzen voor verslaving bij mensen.

“Het proces om een geheel nieuw medicijn op de markt te brengen kan heel traag zijn. Het kan jaren duren,” zegt Peterson. “Een veelbelovend alternatief is het vinden van een nieuwe toepassing voor een bestaand medicijn. Dit idee (...) zou de hoeveelheid tijd die nodig is om een werkzame behandeling uiteindelijk bij de arts en de patiënt te krijgen, dramatisch verkorten.”

De experimenten met vissen kunnen wetenschappers helpen om dit soort potentiële medicijnen te ontwikkelen.