Rodrigo Müller was bezig met het onderzoeken van een brok gesteente en aarde aan de voet van de heuvel Morro Agudo, op ongeveer een uur rijden van de Braziliaanse stad Porto Alegre, toen hij een cluster van ongebruikelijke osteodermen ontwaarde, oftewel benige huidplaten die vaak bij reptielen of amfibieën worden aangetroffen.
“Het was een verrassing, want zoiets hadden we in Brazilië nog nooit gezien,” zegt Müller, paleontoloog aan de Universidade Federal de Santa Maria, over zijn routinebezoek aan de paleontologische vindplaats van Janner, waar lang geleden enkele van de vroegste dinosauriërsoorten op aarde rondliepen.
Terwijl hij zijn voorzichtige onderzoek voortzette, veegde hij de aarde van een intacte schedel en meerdere andere fossielen. Tezamen vormden ze het goed bewaard gebleven en vrijwel volledige skelet van een zeldzaam reptiel uit de groep van Ornithosuchidae, die worden beschouwd als vroege verwanten van moderne krokodillen en alligators. Fossielen uit deze groep waren tot nu toe alleen in Argentinië en Schotland aangetroffen.
De vondst van de nieuwe soort Dynamosuchus collisensis – vernoemd naar zijn krachtige beet en het Latijnse woord voor heuvel, collis – werd op 31 januari gepresenteerd in het tijdschrift Acta Palaeontologica Polonica, door een team dat bestaat uit Müllers collega’s van het Argentijnse Museo de La Plata en de Virginia Tech in de VS. Tot nu toe waren er slechts drie andere soorten uit de groep van Ornithosuchidae beschreven – waarvan de laatste vijftig jaar geleden in Argentinië was gevonden.
Hoewel het reptiel door zijn bijtkracht botten kon verbrijzelen en met zijn mesvormige tanden vlees kon verscheuren, denken Müller en zijn collega’s dat Dynamosuchus collisensis ‘necrofaag’ was, oftewel een niet erg snelle aaseter die op dezelfde manier te werk ging als de gieren en hyena’s van nu. Het dier voedde zich voornamelijk met dierenkadavers en gemakkelijk te verschalken prooien, waarmee het een belangrijke schakel vormde in een voedselketen die volgens paleontologen tot nu toe onbekend was in deze regio van Brazilië. “Het helpt ons om meer inzicht te krijgen in de werking van dat ecosysteem,” zegt Müller.
Zonder aaseters als Dynamosuchus collisensis zouden karkassen en ander organisch afval zich beginnen op te stapelen in plaats van te worden afgebroken. Dankzij het vergaan van dit materiaal kunnen planten de daarin opgesloten voedingsstoffen opnemen, en die planten vormen weer het voedsel voor herbivoren en omnivoren, waarmee de cyclus opnieuw begint.
Bottenparadijs
Dit reptiel uit het Trias was vrij groot vergeleken met de andere diersoorten die in dit tijdperk leefden en kon een lengte van ruim twee meter bereiken. Anders dan zijn moderne verwanten was Dynamosuchus collisensis een landdier. Zijn vier poten stonden onder zijn romp in plaats van aan weerszijden ervan, terwijl zijn osteodermen twee rijen van beschermende platen op zijn rug vormden.
Het dier zwierf door bebost gebied dat werd omringd door rivieren. Hier zwierven ook enkele van de vroegst bekende dinosauriërs op aarde rond: voorlopers van de zoogdieren genaamd cynodonten en andere reptielen, zoals rhynchosauriërs.
Het nu ontdekte fossiel legt verband tussen de evolutie en de dynamiek van de landmassa’s waar Ornithosuchidae voorkwamen, landmassa’s die destijds allemaal deel uitmaakten van het supercontinent Pangea. Het in Brazilië ontdekte reptiel is nauwer verwant aan een van de twee exemplaren die in Argentinië zijn gevonden dan de beide exemplaren in Argentinië onderling. De vondst wijst erop dat de dieren van deze fauna over grote afstanden in contact met elkaar stonden en zich niet als een geïsoleerde groep ontwikkelden, zegt Müller.
“Het feit dat er sprake is van organismen in Argentinië en Brazilië die in hetzelfde tijdperk zeer nauw aan elkaar verwant zijn, wijst op overeenkomsten in milieus en ecosystemen, hoewel elke regio haar eigen kenmerken had die de vorming van deze soorten beïnvloedden,” zegt Marco Aurélio Gallo de França, een paleontoloog van de Universidade Federal do Vale do São Francisco in Petrolina die niet bij de recente ontdekking was betrokken.
Dankzij de goede staat van het fossiel van Dynamosuchus collisensiskunnen Müller en zijn collega’s met behulp van digitale 3D-modellen op basis van CT-scans nader onderzoek doen naar de bijtkracht van dit reptiel. “Het skelet is zeer goed bewaard gebleven. In vrijwel geen van de botten is vervorming opgetreden, en we hebben een groot deel van de schedel en de rest van het skelet, dus voor dit type dier is het fossiel zeer compleet,” zegt Müller. “In deze botten ligt een schat aan informatie besloten.”
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com
