Wanneer mensen besluiten botulinetoxine-injecties te nemen om de lijntjes en rimpels in hun gezicht glad te strijken, verwachten ze er uitgeruster uit te zien, en misschien ook wat jonger. Maar het gebruik kan ook leiden tot een beter gemoed – en dat komt niet alleen door wat ze zien in de spiegel.

Botulinetoxine is een giftige biologische stof die wordt aangemaakt door de bacterie Clostridium botulinum en van nature voorkomt in planten, aarde en water. Als het wordt ingezet voor therapeutische injecties veroorzaakt de gifstof tijdelijke verlammingen in de spieren, waardoor ongewenste rimpels of fronslijntjes verminderen.

Botox om de stemming te boosten

Nu onderzoeken dokters en wetenschappers het effect van de injecties op stemmingsstoornissen. ‘Een derde van de patiënten met depressie reageert niet op antidepressiva,’ zegt Michelle Magid, een universitair hoofddocent psychiatrie aan de University of Texas. ‘Daarom moeten we creatief zijn in onze zoektocht naar behandelmethoden.’

Onderzoek uit juni 2023 wees uit dat 53 procent van de mensen die behandeling zocht voor depressie zich aanzienlijk beter voelde na een botulinetoxine A-injectie in de fronsspieren tussen hun wenkbrauwen (de glabella).

Uit een eerder onderzoek bleek dat mensen met depressieve klachten na een botoxbehandeling een vermindering van symptomen ervoeren vergelijkbaar met het effect van sertraline (een antidepressivum). Sterker nog, de injecties verbeterden de stemming sneller en gingen gepaard met minder bijwerkingen. Met dit soort resultaten neemt men aan dat ‘een cosmetische procedure zorgt dat je er beter uitziet, waardoor je je ook beter voelt’, zegt Magid. ‘Maar er is meer aan de hand.’

Gezichtsuitdrukkingen

Een van de theorieën die dit effect verklaren, is de facial feedback-hypothese: het idee ‘dat de relatie tussen emoties en de gezichtsuitdrukkingen tweerichtingsverkeer is’, zegt Norman Rosenthal, een klinische professor psychiatrie die de effecten van botulinetoxine op depressie en sociale angst onderzocht. ‘Als je verdrietig bent, reflecteert dat op je gezicht. Maar als je gezicht een verdrietige of angstige uitdrukking maakt, gaat ook een signaal naar je brein dat dat gevoel uitlokt.’

Als de fronsspieren worden uitgeschakeld, ontvangt het brein dus geen signaal van de negatieve gevoelens die gewoonlijk met een frons gepaard gaan.

Onverwachte resultaten

Daarnaast is er wetenschappelijk bewijs dat het injecteren van botulinetoxine in het voorhoofd de activiteit van de amygdala vermindert, een deel van het brein dat actief is bij het ervaren van angst, depressie, woede en andere negatieve emoties.

De veranderingen in stemming vinden echter niet alleen plaats na een injectie in het gezicht, stelt Ruben Abagyan, chemicus en professor aan de University of California die gegevens van verschillende botoxbehandelingen analyseerde. ‘Het maakt niet uit waar de botox wordt geïnjecteerd, de effecten zijn hetzelfde. Dit hadden we niet verwacht.’

Is botox een wondermiddel?

Er zijn ook psychologen die sceptisch zijn over de effectiviteit van botoxbehandelingen bij stemmingsstoornissen. Nicholas Coles, sociaal psycholoog en onderzoeker aan Stanford University, analyseerde een deel van de onderzoeken over dit onderwerp. ‘Het lijkt te mooi om waar te zijn,’ zegt hij.

Volgens Coles is er geen rekening gehouden met placebo-effecten, omdat de placebo-injecties met zoutoplossing niet hetzelfde effect hebben op het uiterlijk van proefpersonen als die met botulinetoxine.

Ook ‘moeten we beseffen dat negatieve gevoelens een symptoom zijn, niet de oorzaak,’ zegt Jeff Larsen, professor psychologie aan de University Tennessee die samenwerkte met Coles. ‘Zelfs als botoxinjecties negatieve gevoelens op korte termijn verminderen, is het onduidelijk hoe ze de cognitieve patronen – catastroferen, alles-of-niets-denken, enzovoorts – aanpakken die daaraan ten grondslag liggen. De effecten zijn van korte duur.’