Een kat, een haas, een badeend. Wanneer fotograaf Erik Hijweege in de winter van 2021 in het Friese moerasgebied Houtwiel zijn ogen ten hemel richt, ontwaart hij in de schemering de gekste figuren. De almaar variërende golfbewegingen in de lucht doen hem denken aan de muziek van componist Wagner, aan de bebop of de shuffle, maar ook aan de woeste stormen zoals hij die voor het uitbreken van de coronapandemie vastlegde in de VS.
Zwermen voor het slapengaan
‘Normaal gesproken fotografeer ik de natuur op haar extreemst,’ zegt Hijweege. ‘Al tientallen jaren ren ik achter tornado’s aan in het Amerikaanse Midwesten. Toen dat plotseling niet meer kon, wees een collega-fotograaf mij op de spreeuwenwolken boven de Houtwiel. Ik besloot te komen kijken. Na een avond fotograferen, was ik verslaafd.’
Spreeuwen overnachten graag in rietvelden of groenblijvende heesters, en het liefst in grote groepen. Zwermen doen de zangvogels dan ook vooral voor het slapengaan, om daarna samen in hun spreekwoordelijke bedjes neer te strijken. Slaaptrek, noemen vogelaars dat.
Waarom spreeuwen in formatie vliegen
Dat spreeuwen en andere trekvogels graag samenklitten, heeft volgens onderzoekers zeer waarschijnlijk met veiligheid te maken. In groepen zijn de individuen beter gewapend tegen roofvogels als uilen en sperwers, die van de drukte niet meer weten waar ze het zoeken moeten. Jonkies en nieuwelingen bevinden zich aan de randen van de zwerm, de ouwe rotten in het veilige midden.
‘Die bijzondere formaties ontstaan meestal in reactie op zo’n roofvogel,’ aldus Hijweege. ‘Als er gevaar dreigt, bewegen alle spreeuwen collectief dezelfde richting op. Een schrikgolf heet dat. Elk individu houdt de zes tot zeven vogels in zijn directe nabijheid in de gaten. Een leider is er niet.’
Foto’s met een prijskaartje
Op Hijweeges foto’s lijken die schrikgolven haast pointillistische schilderijen. Een poëtisch fotografisch schouwspel van zwarte puntjes op geel papier. ‘Alle foto’s zijn met een kleinbeeldcamera gemaakt,’ vertelt Hijweege. ‘Bij de nabewerking heb ik ze omgezet in zwart-wit en de grijze lucht een lichtgele kleur gegeven.’
De foto’s worden tot begin volgend jaar tentoongesteld in Natuurmuseum Fryslân en Hijweege wil dat bezoekers elk vogeltje kunnen tellen: een egale deken van zwarte stippen in de lucht. ‘Het is de natuur op zijn mooist.’ Lachend: ‘En ik ben nog nooit zo ondergescheten.’
Bekijk de indrukwekkende spreeuwenwolken hieronder.
