Dankzij DNA-onderzoekstechnieken heeft de archeologie een flinke stap voorwaarts gezet. Daardoor werd het mogelijk om van alles te weten te komen over de mensen die honderdduizenden jaren geleden onze aarde bewandelden.

Bijvoorbeeld door het DNA van menselijke resten uit de steentijd te onderzoeken. Maar hoe zit dat met de overblijfselen van spullen die de oermens aanraakte – of zelfs droeg? Nieuw onderzoek wijst uit dat de bovenstaande ketting, gemaakt van een hertentand, een schat aan informatie bevat over haar eigenaar.

Informatie over het individu

In 2010 werd de Denisovagrot in het Altajgebergte in Siberië groot nieuws. Onderzoek had uitgewezen dat er vijftigduizend jaar geleden verschillende mensachtigen in de grot moesten hebben gewoond. Er werd zelfs een nieuwe mensensoort ontdekt: Homo denisova.

Heeft de hertentandketting die in 2021 in dezelfde grot werd gevonden dan misschien om de nek van een denisovamens gehangen? Nee, zo blijkt nu. De tand, en daarmee de drager ervan, moet vele malen jonger zijn geweest. Maar wie was het dan wel?

‘Dit is de eerste keer dat we een verband kunnen leggen tussen een specifiek object en een individueel persoon,’ zegt Marie Soressi van de Universiteit Leiden. Soressi is medeauteur van het artikel dat over de hanger werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. ‘Dat betekent dat we de afkomst en zelfs het geslacht van de persoon kunnen achterhalen door het DNA op de hanger te analyseren.’

Oeroude hanger in een natriumfosfaatbadje

Tot voor kort was het alleen mogelijk om oud menselijk DNA uit een object te halen door er een gat in te boren en het monster te vermalen tot een poeder. Maar nu hebben Soressi en haar collega’s een nieuwe techniek ontwikkeld waarbij het voorwerp in een speciale oplossing wordt gewassen. Moleculair bioloog Elena Essel, hoofdauteur van het artikel in Nature, zegt dat de onderzoekers verschillende soorten chemicaliën hebben getest. Uiteindelijk bleek natriumfosfaat het beste te werken; dat is een middeltje dat ook wordt gebruikt in waspoeders voor kleding.

De nieuwe extractiemethode is dan ook vergelijkbaar met het doen van de was: de hertentandketting werd meerdere keren gewassen in natriumfosfaat, bij temperaturen die opliepen tot wel negentig graden Celsius.

Van wie was de hertentandketting?

Zo kwamen de onderzoekers tot een interessante ontdekking. De hertentand waarvan de hanger is gemaakt, moet afkomstig zijn geweest van een wapiti (Cervus canadensis), een hertachtige. En de drager ervan? Het DNA op de tand wijst uit dat de eigenaar een vrouwelijke Homo sapiens was. Een mens dus.

De vrouw moet tussen de 19.000 en 25.000 jaar geleden hebben geleefd en was een afstammeling van mensen die uit het oude Noord-Eurazië kwamen. Een bijzondere ontdekking, want sporen van deze mensen waren tot voor kort alleen nog in veel oostelijker gelegen gebieden waargenomen.

De wetenschappers hopen hun nieuwe methode te kunnen toepassen op vele andere voorwerpen die in de steentijd van botten en tanden werden gemaakt, om zo de afkomst en het geslacht van de personen die ze gebruikten te achterhalen. Dat dit nu mogelijk is zonder de objecten te beschadigen, is een absolute doorbraak.