De begindagen van het Mongoolse Rijk staan in het teken van oorlog, verovering en razendsnelle uitbreiding, onder aanvoering van Dzjengis Khan. Zo ontstaat in de dertiende eeuw op de steppen van Centraal-Azië het grootste aaneengesloten rijk in de geschiedenis van de mens. Op zijn hoogtepunt telde het rijk 100 miljoen inwoners, wonend van Siberië tot aan het Midden-Oosten.
Maar Dzjengis Khan kan het niet alleen: zijn vrouw Börte speelt een sleutelrol in zijn heerschappij over het Mongoolse Rijk. Dit is haar verhaal.
De ontvoerde vrouw van Dzjengis Khan
Börte komt rond 1161 ter wereld in wat nu Midden-Mongolië is. Al op jonge leeftijd wordt ze uitgehuwelijkt aan Temüjin, zoals Dzjengis Khan in zijn jonge jaren wordt genoemd. Het kersverse echtpaar stuit gelijk op flink wat hobbels in hun huwelijk: een lid van een rivaliserende stam, de Merkieten, weet de piepjonge bruid te ontvoeren.
Bruidroof is niet ongebruikelijk in die tijd: rivaliserende volken doen er alles aan het leven van hun vijanden te ontwrichten. De kidnapping van Börte is voor de Merkieten een wraakactie: Temüjins moeder, Hö’elün, was namelijk oorspronkelijk getrouwd met een Merkiet maar werd ontvoerd door Yesügei, de vader van Temüjin.
Bij de meeste bruidroven blijven de vrouwen bij hun ontvoerder, maar Temüjin besluit het er niet bij te laten zitten: samen met zijn goede vriend Jamuka slaagt hij erin zijn echtgenote te redden. Oorlog tussen de Borjigid – de stam waarvan Temüjin deel uitmaakt – en de Merkieten breekt uit. Eerstgenoemde winnen in 1200, maken de Merkietvrouwen tot slaaf en nemen hun land in.
Kort daarop neemt Temüjin formeel de naam Dzjengis Khan aan en bestijgt hij de Mongoolse troon. Tientallen jaren van verovering en razendsnelle uitbreiding breken aan. Zo verenigt Dzjengis Khan vele stammen die samen uiteindelijk de Mongolen gaan heten.
Börte als slimme strateeg
Börtes invloed reikt veel verder dan alleen haar belangrijke rol in het gezinsleven. Bij zo’n beetje alle belangrijke beslissingen die worden genomen, zowel op politiek als militair vlak, schuift Börte aan als adviseur.
Zoals in het geval Jamuka, Dzjengis Khans beste vriend, die de macht heeft over Jadaran. Börte bespeurt scheurtjes in hun bondgenootschap en adviseert haar man met hem te breken. Dzjengis verslaat Jamuka in 1204 op het slagveld en laat hem executeren.
Ook mengt Börte zich in de commotie rond Teb Tenggeri, een sjamaan en dierbare kameraad van Dzjengis. Teb had eerder al de heerschappij van Dzjengis Khan voorspeld, en leek daarmee een vooraanstaande rol aan het hof te hebben verdiend. Maar als hij de broer van Dzjengis publiekelijk beledigt, laat Börte zich gelden. Ze staat erop dat haar man de sjamaan strengt straft. Zonder enige twijfel volgt Dzjengis Khan het advies van zijn vrouw op.
De onbezongen heldinnen van het Mongoolse Rijk
Archeologisch bewijs voor de belangrijke positie van vrouwen in het Mongoolse Rijk is schaars. Maar volgens Anne Broadbridge, hoogleraar geschiedenis aan de University of Massachusetts, wijzen historische verslagen wél in die richting. Waar de Mongoolse mannen oorlogen uitvechten op het slagveld, nemen de vrouwen de huishoudelijke honneurs waar in zowel de tijdelijke legerkampen als vaste nederzettingen.
Leestip: Deze 5 vrouwelijke spionnen waren van onschatbare waarde in de Tweede Wereldoorlog
Als ambassadeur, adviseur en beheerder ineen vervulde Börte haar rol van keizerin met verve. Ze slaagt er zelfs in hardnekkige geruchten in de kiem te smoren dat haar eerstgeboren zoon, Jochi, de biologische zoon zou zijn van haar Merkietkidnapper, en niet van Dzjengis Khan.
Met Börte had Dzjengis Khan misschien een loyale vrouw aan zijn zijde, zegt Broadbridge, maar nog veel belangrijker: de grote Dzjengis Khan kon simpelweg niet zonder haar. En zonder vele andere vooraanstaande vrouwen. Broadbridge: ‘Zonder de vrouwen van het Mongoolse Rijk, was er nooit zo’n gigantisch imperium opgebouwd.’
Nog niet uitgelezen? Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang de favoriete verhalen van de redactie wekelijks in je mail.
