De man die wij kennen als keizer Nero werd in 37 n.C. in de buurt van Rome geboren als Lucius Domitius Ahenobarbus. Zijn vader overleed toen hij nog jong was en Nero werd grootgebracht door zijn moeder Julia Agrippina, een vrouw van adel. Ze was het achterkleinkind van keizer Augustus en de zus van de beruchte keizer Caligula.
Nero was slechts zestien jaar oud toen hij keizer werd, maar gedurende de eerste maanden van zijn bewind had Agrippina de touwtjes in handen. Zij bepaalde dat Nero zou trouwen met zijn stiefzus Claudia Octavia en nam allerlei politieke beslissingen voor de jonge keizer. Als snel ontstond er een machtsstrijd tussen moeder en zoon, waarop Nero zijn eigen moeder uiteindelijk zou hebben vermoord.
Lang leve Nero
Toch is het lastig vast te stellen hoe dit alles precies verliep. Historische bronnen over de dood van Agrippina spreken elkaar tegen, en veel geschreven teksten over Nero kwamen van de hand van tegenstanders van de keizer.
Naast het beeld van de moordlustige, sadistische keizer die zijn eigen moeder ombracht, zijn er echter ook positieve verhalen over Nero. De eerste jaren van zijn regering waren bijvoorbeeld een bijzonder vredige, welvarende tijd voor het Romeinse Rijk. De keizer bestreed corruptie, verlaagde belastingen en zette zich in voor betere omstandigheden voor slaafgemaakten. Daarnaast had Nero een voorliefde voor kunst, muziek en theater – zaken die in zijn tijd werden gezien als ordinair vermaak bedoeld voor de laagste lagen van de bevolking.
Dit alles maakte Nero niet bepaald populair onder de Romeinse elite, maar leverde hem wel een heldenstatus op onder de bevolking. In Pompeï, de stad die enkele jaren na Nero’s dood werd bedolven onder vulkanisch as, zijn tientallen voorbeelden van graffiti gevonden waarin de keizer wordt geprezen. Neroni Feliciter, was een veelgebruikte leus. Lang leve Nero.
Keizer Nero: een tiran?
Berust het negatieve beeld van Nero dan puur op propaganda? Nou, nee. De keizer nam een aantal bijzonder wrede en sadistische beslissingen. Hij staat bekend om zijn vervolging van joden en christenen, die hij op gruwelijke wijze liet executeren in zijn circus, een groot stadion op de Vaticaanse Heuvel. Mensen werden er onder meer gedood door honden, gekruisigd of levend in brand gestoken.
Toen Nero wilde trouwen met zijn minnares Poppaea, scheidde hij van Claudia Octavia en werd ze verbannen. Toen dat leidde tot verontwaardiging onder het volk, liet hij haar doden. Zijn nieuwe vrouw Poppaea ging het niet beter af. Toen ze zwanger was van haar tweede kind met Nero, zouden zij en de ongeboren baby door Nero zijn doodgeschopt tijdens een ruzie. Toch wordt deze vertelling in twijfel getrokken. Omdat er geen getuigen waren, achten sommige historici het mogelijk dat Poppaea stierf tijdens een miskraam of zware bevalling.
Hoe dan ook kelderde de reputatie van Nero, en begon de keizer zich steeds grilliger te gedragen. Twee jaar na de dood van Poppaea ontvoerde hij een slavenjongen die erg op Poppaea zou hebben geleken. Hij liet de jongen castreren, kleedde hem in de kleren van zijn voormalige vrouw en trouwde met hem. Naarmate de geestelijke gesteldheid van de keizer aftakelde, namen de opstanden in zijn keizerrijk toe. Toen de senaat hem had afgezet en soldaten hem kwamen arresteren, zou Nero een dolk in zijn eigen keel hebben gestoken – hij stierf in 68 n.C. op dertigjarige leeftijd.
Wat deed Nero tijdens de brand?
Hoe zit het met het beroemdste beeld van keizer Nero: het verhaal dat hij viool zou hebben gespeeld terwijl Rome in 64 n.C. voor zijn ogen afbrandde? Hoogstwaarschijnlijk is dat een product van de Romeinse roddelpers. Nero was ten tijde van de grote brand van Rome in zijn villa in Antium, tientallen kilometers buiten de stad. Volgens de Romeinse historicus Tacitus haastte de keizer zich terug naar Rome om hulpacties te organiseren, betaald van zijn eigen geld. Hij zou zijn paleizen open hebben gesteld voor daklozen en gratis voedsel hebben uitgedeeld.
Waarschijnlijk zullen we nooit precies weten welke verhalen over Nero waar zijn en welke details later door zijn tegenstanders zijn verzonnen of overdreven. Als we iets met zekerheid kunnen zeggen, dan is het misschien dat nepnieuws van alle tijden is.
