Het aantal officiële talen binnen de Europese Unie staat op 24, maar het werkelijke aantal gesproken talen ligt natuurlijk veel hoger. Volgens dit rapport van de EU worden er binnen de unie meer dan zestig regionale talen gesproken. Hoewel sommige van deze talen springlevend zijn, zoals het Beiers en Catalaans, worden andere met uitsterven bedreigd. Van deze drie talen is het voortbestaan onzeker.

1. Occitaans, Zuid-Frankrijk

    Het Occitaans (Occitan) was lange tijd een van de belangrijkste talen in Frankrijk. Het werd gesproken in delen van Frankrijk, Italië en Spanje. Van koning Richard I Leeuwenhart was het zelfs de moedertaal. Dat de taal zo’n aanzien had, kwam door de troubadours. Deze Zuid-Franse middeleeuwse kunstenaars schreven hun liederen en gedichten in het Occitaans. En inderdaad, het woord troubadour is van het Occitaans afgeleid.

    Hoe klinkt het Occitaans? Dat hoor je in dit liedje.

    Het verval van de taal zette in toen in 1539 de Ordinance of Villers-Cotterêts van kracht werd. Dit edict stelde dat niet het Latijn, maar het Frans de bestuurstaal van Frankrijk werd. Door het Frans zo’n officiële positie te geven, kregen de minderheidstalen met onderdrukking te maken. Vanaf 1870 raakte het Occitaans nog verder in de verdrukking. Op school was het spreken van de taal verboden, alleen Frans werd als ‘beschaafd’ gezien.

    Van de veertien miljoen Zuid-Franse inwoners spreken er tegenwoordig zo’n zeshonderdduizend het Occitaans vloeiend. De taal is nauw verwant aan het Catalaans.

    2. Samisch, Scandinavië en Rusland

    In Finland, Noorwegen, Zweden en Rusland worden negen verschillende versies van het Samisch (Sámi) gesproken. Het is de taal van de originele bewoners, de Samen. Zij werden in het verleden door de verschillende natiestaten zwaar onderdrukt, waardoor deze Finoegrische talen nu met uitsterven worden bedreigd. Nog slechts dertigduizend mensen spreken een van de negen versies. De meest gesproken variant is Noord-Samisch, met ongeveer twintigduizend sprekers.

    De laatste jaren zijn de Samen echter weer bezig aan een opmars. In de Noorse plaats Karasjok hebben ze een eigen parlement, met 39 gekozen vertegenwoordigers. Ze komen vier keer per jaar samen en deze bijeenkomsten zijn toegankelijk voor publiek. Ook binnen de Verenigde Naties maken ze zich hard voor de rechten van inheemse volken.

    Hoe klinkt het Samisch? Dat hoor je in deze joik, een lokale muziekvorm.

    Een van de oudste muziekvormen van Europa is gecreëerd door de Samen: de joik. In Noorwegen werd deze zangvorm als zondig beschouwd en in 1950 zelfs verboden. Daar is inmiddels weer verandering in gekomen.

    3. Griko, Italië

    Toen de Grieken tussen 800 en 600 v.C. het zuiden van Italië koloniseerden, namen ze ook hun taal mee. Eeuwenlang was het Grieks de voornaamste taal in de regio, uiteraard gemixt met Latijnse invloeden. Het moderne ’Griko’ is zowel een Grieks dialect als een Italiaanse minderheidstaal.

    Leestip: Waarom zeg je ‘au’ bij pijn?

    Aan de dominantie van het Griko kwam aan begin van de negentiende eeuw een einde. Tijdens de Risorgimento, de periode van Italiaanse eenmaking, werden alle niet-Italiaanse talen gezien als achterhaald. Ze zouden de vereniging van alle losse deelstaatjes in de weg staan. Italiaans werd de officiële voertaal en moest via het onderwijs onder het volk worden verspreid. Maar omdat de meeste Griko niet welvarend genoeg waren om een opleiding te kunnen betalen, bleven zij de taal thuis spreken.

    Hoe klinkt het Griko? Dat hoor je in dit liedje.

    Veel Griko emigreerden en trouwden met buitenstaanders. De taal begon langzaam uit te sterven. Tegenwoordig zijn er nog zo’n twintigduizend sprekers over, vooral ouderen. In veel Zuid-Italiaanse scholen wordt Griko onderwezen, maar geen van de docenten spreekt het als moedertaal. De lessen richten zich met name op folklore, liederen, gedichten en tradities.