Vergeleken met nu werd er in de Middeleeuwen behoorlijk veel gemarteld in Europa. Maar hoewel marteling geen uitzondering was, was het ook niet zo dat er totaal geen toezicht op was. Waren de middeleeuwse straffen écht zo bloederig en frequent?

Middeleeuws strafrecht

Om martelingen te reguleren, was in Europa in de Middeleeuwen een martelwet van kracht. Deze moest verhinderen dat mensen nodeloos werden toegetakeld. Dat schrijft rechtsgeleerde John Langbein van Yale Law School in zijn boek Torture and the Law of Proof. Zo mocht een verdachte pas worden verhoord als daar een duidelijke aanleiding voor was, zoals de verklaring van een ooggetuige.

Waren er twee ooggetuigen die je als schuldige aanwezen? Dan was dat genoeg om je te veroordelen. Kwam er maar één ooggetuige naar voren? Dan was een bekentenis nodig. Die kon je vrijwillig geven. Deed je dat niet, dan werd je gemarteld.

Leestip: 4 hardnekkige fabels over de Middeleeuwen ontkracht

Een bekende methode was de wipgalg. Daarbij werden je armen achter je lichaam gebonden en werd je omhoog getakeld. Je schouders schoten uit de kom en voor extra pijn konden er gewichten aan je enkels worden gehangen.

Gaf een verdachte een bekentenis? Dan was deze alleen geldig als hij niet louter uit een ‘ik heb het gedaan’ bestond, maar ook uit details die alleen de schuldige kon weten. Die details moesten daarna worden geverifieerd.

Er zaten natuurlijk behoorlijk wat haken en ogen aan deze wet. Zo was er niemand die controleerde of de verdachte geen suggestieve vragen gesteld kreeg, waardoor deze ten onrechte zou bekennen. En voor ketterij en hekserij was geen eerlijk proces nodig, zo vond men.

Middeleeuwse straffen bestonden vaak uit een boete

Marteling werd in de Middeleeuwen ook toegepast als straf. Maar dat kwam minder vaak voor dan je misschien zou denken. Zeker in de Vroege Middeleeuwen werd er maar weinig gemarteld, zo blijkt uit het boek Harnessing the Power of the Criminal Corpse van archeologen Sarah Tarlow en Emma Battell Lowman.

Leestip: 5 gruwelijke middeleeuwse wapens (met een nogal bijzondere naam)

Tot aan de twaalfde eeuw kwam je zelfs bij moord of hoogverraad vaak weg met een boete, gevangenisstraf of verbanning. In 178 onderzochte rechtszaken uit de tiende eeuw werd ‘maar’ zes keer de doodstraf toegepast.

In de Late Middeleeuwen werden de straffen zwaarder. Serieuze misdaden werden nu niet alleen bestraft met boetes en opsluiting, maar ook met zweepslagen, de schandpaal, inbeslagname van je bezittingen, het afhakken van een lichaamsdeel, ophanging of verbranding. Zelfs dieren konden in die tijd voor het gerecht worden gedaagd als bleek dat ze iets op hun kerfstok hadden.

De dood van een verrader

Op één vergrijp stond in het laatmiddeleeuwse Engeland een uitzonderlijk gruwelijke straf: het bedreigen van de koning. Veroordeelden stierven de ‘verradersdood’: zij werden aan een paard gebonden, voortgetrokken, opgehangen, onthoofd en daarna gevierendeeld. Soms werden ze ook ontdaan van hun ingewanden.

Leestip: Wat aten mensen in de Middeleeuwen? ‘Er was een grote fastfoodcultuur’

Een bekend slachtoffer van deze methode was de Schotse vrijheidsstrijder William Wallace, te zien op de afbeelding bovenaan. De Engelse koning Eduard I weigerde hem een eerlijk proces en veroordeelde hem tot deze straf. Een paard sleepte hem over de grond naar zijn executieplaats, waar hij volledig afgetakeld werd opgehangen.

Daarna werd hij onthoofd. Zijn ingewanden werden eruitgehaald en verbrand, waarna de rest van zijn lichaam in vieren werd gedeeld. Zijn hoofd werd gespietst aan de London Bridge, vlak bij de Tower of London.

Middeleeuwse straffen voor vrouwen

Voor vrouwen bestonden in de Middeleeuwen specifieke straffen. Zo was er de schandkooi, waarin een vrouw ter vernedering het dorp werd rondgereden. In Engeland werd deze straf toegepast voor luidruchtige vrouwen die zich te veel met hun buren bemoeiden. Ook werden vrouwen met kooi en al in de rivier gehangen, totdat ze bijna verdronken.

Leestip: In de Middeleeuwen was zwaarlijvigheid een teken van succes

In de zestiende eeuw, na de Middeleeuwen, werden metalen maskers veelvuldig ingezet als bestraffing voor vrouwen. Die hadden een symbolische betekenis. Een masker met een enorme neus stond bijvoorbeeld symbool voor vrouwen die hun neus graag in andermans zaken staken. Had de vrouw genoeg te besteden? Dan kon ze haar straf afkopen met een boete.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!