In de ochtend van 11 november 1918 leek de vrede aan het front ver weg. Naar schatting raakten op deze 1568ste en laatste dag van de Eerste Wereldoorlog, die bekend zou worden als Wapenstilstandsdag, nog tienduizend militairen gewond. Meer dan 2700 soldaten kwamen om het leven.
Hoewel bekend was dat de wapens om klokslag 11.00 ’s ochtends zouden worden neergelegd, werd er vanaf middernacht tot het elfde uur hevig doorgevochten. Voor sommige soldaten duurde de oorlog een uur, kwartier of zelfs een minuut te lang.
Het grote aantal slachtoffers is extra wrang als je bedenkt dat vier dagen eerder al werd besloten te onderhandelen over een wapenstilstand. Waarom werden de gevechten niet al eerder gestaakt?
De onderhandeling in een treinstel
Na ruim vier jaar vechten kwam het einde van de Eerste Wereldoorlog in het najaar van 1918 in zicht. In de vroege ochtend van 4 november kwamen de geallieerde opperbevelhebbers voor het laatst samen om de wapenstilstandsvoorwaarden te bespreken. Duitsland stond er slecht voor. Als de onderhandelingen slaagden, kon de oorlog een week later voorbij zijn.
Vier dagen daarna, in de ochtend van 8 november 1918, kwamen de Duitse onderhandelaars onder leiding van politicus Matthias Erzberger aan in het Bos van Compiègne, vlak bij het station van Rethondes in Noord-Frankrijk. De onderhandeling vond plaats in het wapenstilstandsrijtuig.
Leestip: Zeldzame archieffoto’s uit de Tweede Wereldoorlog
Erzberger kreeg voorwaarden voorgelegd die de capitulatie van Duitsland betekenden. Daarin was onder andere de bezetting van het Ruhrgebied opgenomen, maar ook het voortzetten van de geallieerde blokkade en de Duitse overdracht van militaire uitrusting aan de geallieerden. Duitsland zat in het nauw en had weinig onderhandelingsruimte.
Doorvechten op Wapenstilstandsdag
Erzberger kreeg 72 uur om de voorwaarden te ondertekenen. Ging hij akkoord, dan zou het staakt-het-vuren ingaan op 11 november om exact 11.00 ’s morgens. Hij diende een tegenvoorstel in om op 8 november een wapenstilstand in te lassen, maar de Franse maarschalk Ferdinand Foch weigerde dit. De Fransen wilden de druk op de ketel houden.
Bovendien waren de geallieerden niet vergeten dat de Duitsers eerder, in december 1917, hadden geprofiteerd van een wapenstilstand aan het oostfront met Rusland en zo nieuwe gebieden hadden veroverd. De vrees bestond dat Duitsland zich tijdens een pauze zou herpakken.
Daar tegenover staat dat met een vroege wapenstilstand mogelijk duizenden doden en gewonden voorkomen hadden kunnen worden. De ondertekening vond plaats op 11 november 1918 om 5.00 ’s ochtends, maar de wapenstilstand werd pas van kracht om 11.00 ’s ochtends. In deze laatste uren werd er nog in alle hevigheid gevochten, met veel slachtoffers tot gevolg.
Het laatste slachtoffer van de Eerste Wereldoorlog
Degene die de geschiedenisboeken in zou gaan als de allerlaatste gesneuvelde soldaat, is de Amerikaan Henry Gunther. Hij kwam om 10.59 uur oog in oog te staan met Duitse militairen. De Duitsers schreeuwden hem toe dat de oorlog bijna voorbij was, maar Gunther geloofde of begreep hen niet. Hij opende het vuur en de Duitsers zagen zich genoodzaakt om terug te schieten.
Leestip: Zo verliep de bevrijding van Nederland in de Tweede Wereldoorlog
Ook ná het ingaan van de wapenstilstand zijn er nog slachtoffers gevallen. Zo sneuvelde de Duitse luitenant Erwin Thomä drie kwartier na het ingaan van het staakt-het-vuren door een kogel van Amerikaanse zijde. Door een defecte telefoonverbinding wist men niet dat de oorlog al was beëindigd.
De Eerste Wereldoorlog is een van de bloederigste conflicten die ooit is uitgevochten op Europese bodem. Meer dan 9 miljoen militairen en naar schatting 8 miljoen burgers kwamen om het leven. Honderdduizenden raakten verminkt of getraumatiseerd; voor hen zou de oorlog nooit helemaal voorbij zijn.
Meer lezen? Schrijf je ook in voor de gratis nieuwsbrief van National Geographic en ontvang wekelijks de favoriete verhalen van de redactie in je mail.
