Cuba zat afgelopen weekend (weer) volledig zonder elektriciteit. Het openbare leven lag bijna twee dagen zo goed als stil: elf miljoen eilandbewoners zaten in het donker, winkels en restaurants sloten hun deuren en verkeerslichten stonden uit. Ook internetten en bellen ging niet. Een beangstigend scenario dat zich op het eiland maar al te vaak herhaalt.

Hoe vaak komt stroomuitval voor?

Stroomuitval komt de laatste jaren zeer regelmatig voor op Cuba. Overal in het land zijn dagelijks urenlange geplande stroomonderbrekingen om zo veel mogelijk energie te besparen, maar toch gaat het ook vaak onaangekondigd mis.

Afgelopen weekend was al de vierde landelijke stroomstoring in slechts een halfjaar tijd. Deze keer kwam dat door kortsluiting in een onderstation bij de hoofdstad Havana, wat een kettingreactie in gang zette.

Ook in oktober zat Cuba dagenlang zonder stroom, nadat een van de grootste elektriciteitscentrales het begaf. Het zijn slechts twee voorbeelden uit een steeds langere lijst.

De energiecrisis in Cuba

Cuba verkeert al jaren in een energiecrisis door een samenloop van zeer ongelukkige omstandigheden. Allereerst is het elektriciteitsnet zwaar verouderd. De oliegestookte energiecentrales zijn tientallen jaren geleden gebouwd en worden slecht onderhouden.

Leestip: De oudste spoorwegen van Latijns-Amerika liggen in Cuba

Daarnaast kampt Cuba de laatste tijd met grote brandstoftekorten. Omdat het land zelf nauwelijks fossiele brandstoffen produceert, is het afhankelijk van de import van olie en gas. Hiervoor is het land grotendeels aangewezen op bondgenoten Rusland, Venezuela en Mexico, maar die leveren steeds minder olie – vooral omdat zij de brandstof zelf hard nodig hebben.

Wat ook niet meehelpt, is dat er op Cuba regelmatig orkanen en tropische stormen voorkomen. Die kunnen olieleveringen tijdelijk bemoeilijken en het kwetsbare elektriciteitsnet makkelijk beschadigen.

Welke rol speelt geopolitiek in deze crisis?

De Cubaanse regering, bestuurd door de Communistische Partij, geeft een andere belangrijke verklaring voor de energiecrisis: het handelsembargo van de Verenigde Staten tegen Cuba, dat al sinds 1962 van kracht is. Hierdoor kan Cuba onder andere moeilijker aan olie en reserveonderdelen voor de elektriciteitscentrales komen.

Leestip: Hoe kippenvlees een handelsoorlog veroorzaakte tussen Amerika en Europa

De diplomatieke relatie tussen de ‘buurlanden’ is al bijna zeven decennia slecht. Dat begon tijdens de Cubaanse Revolutie, een reeks gewapende opstanden die dictator Fulgencio Batista in 1958 ten val brachten. Revolutionair leider Fidel Castro begon vervolgens een communistisch regime en haalde de banden aan met de Sovjet-Unie, de aartsrivaal van de Verenigde Staten in de Koude Oorlog.

Hoewel de Amerikaanse presidenten Barack Obama en Joe Biden in hun regeerperiodes enkele versoepelingen doorvoerden in het beleid ten aanzien van Cuba, scherpte Donald Trump deze tijdens zijn eerste termijn juist aan. Nu hij wederom het hoogste ambt uitoefent, belooft dat voor Cuba op dat vlak weinig goeds.

Is er zicht op verbetering?

De door de staat geleide economie van Cuba verkeert al jaren in een zware crisis, mede door het uitblijven van hervormingen, de aanhoudende Amerikaanse sancties en het instorten van het toerisme.

Daarnaast heeft de coronapandemie het land hard geraakt, en de regelmatige stroomstoringen helpen niet om buitenlands bezoek - een belangrijke inkomstenbron - weer op gang te krijgen.

Leestip: Zo ziet gevangenenkamp Guantanamo Bay op Cuba eruit

De Cubaanse regering zegt te gaan investeren in een langetermijnplan om steeds meer energie uit hernieuwbare bronnen te halen, voornamelijk zonne-energie. Ook wordt er geld uitgetrokken om meer ruwe olie in eigen land te gaan produceren.

De voortgang van deze energietransitie wordt echter zwaar bemoeilijkt door de economische en geopolitieke uitdagingen waar het land voor staat. Cubanen zullen daarom voorlopig nog sterk afhankelijk blijven van de grillige stroomvoorziening.

Steun de missie van National Geographic en krijg onbeperkt toegang tot National Geographic Premium. Word nu lid!