In de noordoosthoek van Spanje ligt de autonome regio Catalonië, waar de inwoners zichzelf traditioneel niet als een regio maar als een apart land beschouwen. Ze hebben hun eigen taal, het Catalaans, en minder dan de helft van de inwoners spreekt geregeld het officiële Spaans (Castiliaans).
Voor het eerst sinds hun mislukte poging in 2014 om volledig onafhankelijk van Spanje te worden, konden de Catalaanse kiezers op zondag 1 oktober stemmen over de kwestie. Opnieuw werd het referendum door de centrale Spaanse regering in Madrid onwettig verklaard en veel stembiljetten werden door de politie in beslag genomen. Agenten in ME-uitrusting blokkeerden stemlokalen, waarbij ze her en der de wapenstok en rubberen kogels gebruikten om demonstranten tegen te houden.
Met mokers brak de politie de deuren van de stemlokalen open en sleurde mensen aan hun haren uit de gebouwen. De Spaanse premier Mariano Rajoy wees de uitslag van het referendum van de hand, terwijl de Catalaanse regering bekendmaakte dat 844 mensen tijdens de onlusten gewond waren geraakt. De opkomst lag net onder de 43 procent, en Catalaanse overheidsfunctionarissen zeiden dat negentig procent van de ruim twee miljoen kiezers vóór onafhankelijkheid heeft gestemd.
Onderliggende spanning
National Geographic-journalist Simon Worrall – die eerder over de regio heeft geschreven – zegt dat de spanningen tussen Catalonië en de centrale regering deels hun oorsprong hebben in het nog altijd sluimerende trauma van de Spaanse Burgeroorlog van 1936-1939. Volgens hem doet de harde hand waarmee Madrid afgelopen week heeft opgetreden, de Catalanen denken aan dat historische conflict.
“Tijdens de Burgeroorlog was Catalonië een bastion van de Republikeinen; het was hier dat de strijd tegen het fascisme begon,” zegt Worrall.
“De herinneringen aan de verschrikkingen van de Spaanse Burgeroorlog sluimeren nog onder de oppervlakte – ze hebben diepe en bloedige wonden in het collectieve geheugen van de Spanjaarden geslagen.”
Worrall wees er ook op dat de aloude rivaliteit tussen de beroemde Catalaanse voetbalclub FC Barcelona en Real Madrid C.F. – een rivaliteit die symbool staat voor de spanningen tussen het centralistische Spanje en zijn autonome regio’s –vragen heeft opgeworpen over de toekomst van de populaire topclub; de kans bestaat dat ‘Barça’ uit de Spaanse nationale voetballiga stapt. Het team heeft tot nu toe 24 keer de nationale La Liga gewonnen.
‘Microcatalonië’
De Catalaanse fotograaf Edu Bayer en journalist Marc Serena hebben hun boek Microcatalonië: een reis door de kleinste dorpen bewust in hun Catalaanse moedertaal uitgegeven.
“Tijdens de Burgeroorlog werd het gebruik van onze moedertaal onderdrukt. Het was verboden Catalaans te spreken of op school te leren,” zegt Bayer. “De uitwerking van deze vervolging van onze taal en culturele identiteit is tot op heden voelbaar.”
Bayer en Serena wilden het wezen van de ‘microdorpen’ – dorpjes met minder dan vijfhonderd inwoners – op het Catalaanse platteland vastleggen. Dat platteland beslaat een derde van het Catalaanse territorium maar slechts 1,4 procent van de bevolking woont hier.
‘Microcatalonië’ getuigt van de diepe wonden die door de Burgeroorlog zijn geslagen en vaak nog niet geheeld zijn. In veel van deze dorpjes zijn de overtuigingen nog als vanouds verdeeld. In het dorpje Caseres, dat slechts 250 inwoners telt, staat een van de oudste bioscopen van Spanje, maar omdat het in bezit is van een familie die ten tijde van de Burgeroorlog vóór de Nationalisten was, wordt het filmhuis niet bezocht door veel van de families die ooit aan Republikeinse zijde stonden.
Wat gaat er nu gebeuren?
De omstreden president van Catalonië, Carles Puigdemont, wil verdergaan op de weg naar onafhankelijkheid. Hij heeft nu om bemiddeling gevraagd, wat door de Spaanse regering is afgewezen. Een bron in Madrid verklaarde tegenover de BBC: “Bemiddeling waarover?”
Volgens Puigdemont zal Catalonië binnen enkele dagen de onafhankelijkheid uitroepen, om precies te zijn “48 uur nadat alle officiële uitslagen zijn geteld.”
Worrall wijst erop dat dit een grotendeels symbolische daad zal zijn, maar de directe gevolgen ervan voor Spanje kunnen ingrijpend zijn. Mocht Catalonië inderdaad de onafhankelijkheid uitroepen, dan zal de centrale regering in Madrid de wetgeving die ten grondslag ligt aan de autonome status van deze regio herroepen, aldus een verklaring van premier Rajoy. Catalonië zou dan weer onder direct bestuur van Madrid vallen, wat ertoe zou kunnen leiden dat troepen naar de regio worden gestuurd en plaatselijke politici worden gearresteerd.
De consequenties van zo’n conflict zouden in heel Europa voelbaar zijn en andere regionale afscheidingsbewegingen – zoals in Schotland en in het Belgische Vlaanderen van de N-VA (Nieuw-Vlaamse Alliantie) – kunnen aanzetten om hun eisen voor onafhankelijkheid kracht bij te zetten.
Edu Bayer is een fotograaf uit Barcelona die in New York woont. Volg zijn werk op zijn website en op Instagram.
