Bronzen ledematen, de deksel van een sarcofaag, stukken van marmeren beelden en een raadselachtige bronzen schijf. Dat waren enkele van de vondsten die werden gedaan tijdens opgravingen bij een van 's werelds oudste en beroemdste scheepswrakken.
De ‘Ephorate of Underwater Antiquities’ (Dienst voor onderwateroudheden, een overheidsinstantie die onderdeel is van het Griekse ministerie voor archeologie) maakte de vondsten woensdag bekend. De opgravingen vonden plaats tussen 4 en 20 september. Het wrak van Antikythera, vernoemd naar het Griekse eiland waar het op ruim vijftig meter diepte voor de kust ligt, kan meer inzicht bieden in de hoogtijdagen van de Romeinse cultuur.
“[Mariene archeologen] vonden een enorme schat aan marmeren en bronzen beelden en andere voorwerpen,” vertelt Aggeliki Simossi, een van de onderzoeksleiders.
Volgens Simossi was het koopvaardijschip uit de eerste eeuw voor Christus op weg naar Rome. De rijke burgers van het Romeinse rijk versierden hun villa's met Griekse kunst. Het circa veertig meter lange schip was groot voor zijn tijd, waardoor het veel voorwerpen richting Rome kon vervoeren.
Op videobeelden van de opgraving is te zien hoe archeologen een deel van de arm van een standbeeld opduiken, van de elleboog tot de vingers. Vanwege de stand van de handen, met vingers die omhoog en iets naar buiten wijzen, wordt vermoed dat het mogelijk om beelden van filosofen gaat.
De beelden werden in die tijd waarschijnlijk als hoogstaande kunst beschouwd. Maar de meest intrigerende vondst is die van een kleine, bronzen schijf. Er zitten gaatjes in en hij is versierd met een afbeelding van een stier. Het is onduidelijk waar het voorwerp voor diende, zegt Simossi.
“Misschien was het een versiering van een meubelstuk, of een zegel. Het kan ook een instrument zijn geweest,” vertelt ze. “Het is nog te vroeg om te kunnen zeggen.”
De vondst doet ook denken aan het mechanisme van Antikythera, een kleine, bronzen schijf waarmee met indrukwekkende precisie astronomische berekeningen konden worden uitgevoerd. Het voorwerp werd in 2006 gevonden in de wrakstukken van het schip. Het mechanisme werkt zo nauwkeurig dat het vaak wordt omschreven als een ‘computer uit de oudheid'.
Het team van archeologen, die onder gezamenlijke leiding staan van Simossi en archeoloog Brendan Foley van de Zweedse Lund University, zal eerst de overige vondsten van dit jaar bestuderen voordat er in mei 2018 weer nieuwe opgravingen zullen worden gedaan.
Hoewel er tijdens het veldwerk volgens Simossi dit jaar meer is opgegraven dan in eerdere jaren, blijft het wrak bij Antikythera nog steeds kostbaarheden opleveren. De resten werden in 1900 ontdekt door duikers die op zoek waren naar natuurlijke sponzen. Zij zagen ledematen van bronzen beelden liggen.
Deze “orphan” (verweesde) ledematen, zoals archeologen ze noemen, waren de eerste aanwijzing dat er meer schatten lagen te wachten. De beroemde Franse mariene onderzoeker Jacques Cousteau groef het wrak in 1976 op, waarbij hij nog meer beelden en enkele kleinere voorwerpen vond.
Hoewel de vindplaats al meer dan honderd jaar bekend is, werden de opgravingen regelmatig onderbroken sinds de trip van Cousteau in de jaren 70 van de vorige eeuw. Toen Foley zich in 2014 op het gebied richtte, ontstond er weer archeologische interesse. Een van de mogelijk belangrijkste vondsten werd in september vorig jaar gedaan, toen archeologen menselijke resten vonden in het wrak. Het was de eerste kans om tweeduizend jaar oud DNA uit het wrak te onderzoeken. Dit kan mogelijk meer aanwijzingen opleveren over de herkomst van het schip. Het DNA wordt nog onderzocht, maar de eerste resultaten wijzen uit dat het waarschijnlijk om een jonge man ging.
In een vraaggesprek met Nature uit 2016, stelde Foley dat hij vermoedt dat het schip plotseling zonk door een natuurlijke oorzaak, waarschijnlijk een storm.
Volgens Simossi is de omvang van de lading in het wrak de grootste van alle scheepsresten in de Middellandse Zee. Het doorzoeken van het wrak kost veel tijd en is arbeidsintensief. Maar het kan wel weer nieuwe vondsten opleveren.
