Een falanx van ruiters in fladderend witte gewaden dendert door de woestijn, een wolk van rood stof achter zich latend. Plotseling, en vrijwel gelijktijdig, heffen de ruiters de armen op en vuren hun geweren af. Het geluid van de schoten smelt samen tot één overweldigende klap van ontploffend buskruit.
De Marokkaanse traditie van de ‘Fantasia’, ook wel Lab al Baroud (Arabisch voor ‘Buskruitspel’) of Tbourida genoemd, is een gestileerde heropvoering van een cavaleriecharge in oorlogstijd. Met het spektakel wordt stilgestaan bij de geschiedenis van het gebied en de band tussen ruiter en paard.
De traditie wordt ook in andere Noord-Afrikaanse landen hoog gehouden en stamt uit de achtste eeuw, een gouden tijd van islamitische heerschappij, toen dit soort cavaleriemanoeuvres werden uitgevoerd als machtsdemonstraties om de vijand te intimideren of tijdens toernooi-achtige ceremonies in het bijzijn van koningen en sultans werden opgevoerd. Het gebruik om het geweer in volle galop af te vuren is een latere toevoeging, waarschijnlijk uit de tijd dat in deze regio het buskruit werd ingevoerd, in de vroege dertiende eeuw. De traditie trok de aandacht van Franse avonturiers als de latere schilder Eugène Delacroix, die Marokko in 1832 bezocht. Op zijn reis raakte hij gefascineerd door de Fantasia-opvoeringen, die hij in zijn schilderijenaan het Europese publiek voorstelde.
Tegenwoordig wordt het gestileerde oorlogsritueel in het hele land opgevoerd tijdens bruiloften en oogstfeesten. De traditie wordt door zowel de Arabische bevolking als de Berbers in Marokko in ere gehouden, waarbij verschillende culturen door een nationale ‘sport’ worden samengebonden.
Elk jaar komen de beste Fantasia-teams in Rabat bijeen om zich te meten in het landelijke toernooi van de Société Royale d’Encouragement du Cheval (‘Koninklijke Vereniging ter Bevordering van het Paard’) en te strijden om de Hassan II-trofee.
De ruiterteams – onder wie steeds meer amazones – proberen de gesynchroniseerde charge zo perfect mogelijk uit te voeren, een staaltje ruiterkunst dat een uitzonderlijk goede afstemming tussen ruiter en paard vereist, maar ook tussen de ruiters onderling.
De Italiaans-Marokkaanse fotograaf Karim el Maktafi, die de traditie vastlegde tijdens een oogstfeest in Bouznika, het dorp van zijn familie, legt uit dat het publiek bij een perfecte Fantasia-charge het gelijktijdig afvuren van de geweren maar als één knal hoort. (Hij voegt eraan toe dat er geen kogels worden afgevuurd en dat er alleen buskruit ontbrandt).
Maktafi groeide op in Italië maar bezoekt Marokko elk jaar samen met zijn familie. Hij kende de Fantasia-ceremonie alleen van tv, totdat hij vorig jaar een opvoering fotografeerde. Hij was gefascineerd door de sfeer van opwinding rond de ceremonie en de vaardigheid van de ruiters.
“Het is als een ontmoeting tussen rodeo en carnaval,” zegt Maktafi. “De sfeer is zo bijzonder dat je je weer in de achtste eeuw waant.”
De Italiaans-Marokkaanse fotograaf Karim El Maktafi woont in Milaan. Volg hem op Instagram @karimelmaktafi. Dit fotografische werk werd ondersteund door de een mentorschap-programma van het PHmuseum.
