Het recente overlijden van koningin Elizabeth II heeft niet alleen geleid tot een stortvloed aan afscheidswoorden, het was ook het startsein voor allerlei plichtplegingen en uitingen van publieke rouw. Groot-Brittannië heeft dergelijke rituelen niet meer uitgevoerd sinds de dood van George VI, de vader van Elizabeth, in februari 1952.
Officieel was met de dood van Elizabeth sprake van Demise of the Crown, een juridische term voor het eind van de heerschappij van een Britse monarch. De stappen die hierop moeten volgen zijn al decennia geleden vormgegeven en werden in de tussentijd regelmatig herzien en geoefend. Edward Young, de privésecretaris van Elizabeth, stelde de Britse premier Liz Truss op de hoogte via een codezin — naar verluidt ‘London Bridge is down.’
Wat een naam zegt
Toen het nieuws algemeen bekend was, kwam het Britse parlement snel bijeen om trouw te zweren aan Charles, de zoon van Elizabeth, die koning Charles III werd op het moment dat zijn moeder overleed. De nieuwe koning koos zijn eigen voornaam ook als zijn koninklijke naam, ondanks de wisselende reputaties van andere vorsten met die naam. Charles I was een autoritair heerser die een burgeroorlog in gang zette en uiteindelijk werd onthoofd; Charles II was een charmante verleider die ook wel bekendstond als de ‘Merry Monarch’. Toen de overleden koningin Elizabeth in 1953 de troon besteeg en de vraag kreeg wat haar koninklijke naam zou zijn, zou zij hebben geantwoord: ‘Mijn eigen naam natuurlijk – wat anders?’
De vrouw van de koning, Camilla, wordt officieel koningin-gemalin, op basis van de Britse traditie dat de vrouw van een vorst dezelfde titel krijgt als haar man. Camilla had bij haar huwelijk met Charles in 2005 aangegeven dat zij de titel prinses-gemalin zou gebruiken. Daarmee brak ze met de traditie uit eerbied voor Diana, de eerste vrouw van Charles, die in 1997 overleed.
Maar in februari van dit jaar, aan de vooravond van haar platina jubileum, liet de overleden koningin in een verklaring weten dat het haar ‘oprechte wens’ was dat Camilla te zijner tijd de titel van koningin-gemalin zou dragen, als erkenning voor haar ‘loyale diensten’.
Volgens de Britse grondwet heeft de man of vrouw van de vorst geen recht van opvolging, ondanks hun symbolische titel wanneer hun echtgen(o)t(e) de troon bestijgt. Prins Philip die 73 jaar lang getrouwd was met koningin Elizabeth II, was de langst dienende koninklijke gemaal uit de Britse geschiedenis. Toen hij op 9 april 2021 op 99-jarige leeftijd overleed, had dit geen gevolgen voor de lijn van opvolgers, omdat hij geen recht had op de troon. William, de oudste zoon van de nieuwe koning, is nu de eerste in de lijn van opvolgers.
Nieuwe koning, oude rituelen
Binnen 24 uur na de dood van de koningin werd een Accession Council (‘troonbestijgingsraad’) bijeengeroepen van vooraanstaande adviseurs van de koningin en andere belangrijke staatsdienaren. De raad bevestigt de naam van de erfgenaam in een officiële verklaring.
De nieuwe vorst had daarna een bijeenkomst met de nieuwe Privy Council (Geheime raad) en zwoer de Church of Scotland te beschermen. In tegenstelling tot de Church of England valt deze kerk niet onder de Engelse monarch. (De vorst of vorstin is het hoofd van de Church of England, maar de Church of Scotland erkent alleen God als hoogste macht en staat los van de staat, hoewel de naam misschien anders doet vermoeden.) Vervolgens werd op verschillende openbare locaties binnen in Verenigd Koninkrijk een verklaring voorgelezen. Op sommige plekken werden hierbij ook kanonschoten gelost.
Een goed geoefende reactie van de media
Intussen zijn voor de Britse media de grootscheepse uitzendingen begonnen die al decennialang werden voorbereid. Britse radiostations hebben zorgvuldige ‘overlijdensprocedures’ waarin is vastgelegd wat voor soort muziek moet worden gedraaid wanneer sprake is van een nationale tragedie. BBC-redacteuren vrezen naar verluidt de onvermijdelijke klachten omdat er altijd mensen zijn die vinden dat zij iets ongepasts zeggen of doen.
In 2002 kreeg de vooraanstaande BBC-nieuwspresentator Peter Sissons de wind van voren in de tabloids omdat hij een donkerrode stropdas droeg toen hij de dood van de koningin-moeder bekendmaakte. Hij onthulde later dat hij en zijn collega’s elke zes maanden moesten oefenen voor haar overlijden en dat van de zelfs nog belangrijker vorstin.
Wat gebeurt er hierna?
Hierna volgen nog een staatsuitvaart in Westminster Abbey en een begrafenis in het King George VI Memorial Chapel in Windsor Castle. En hoewel het Verenigd Koninkrijk nu een nieuwe koning heeft, is een kroning niet op korte termijn te verwachten. Deze duizend jaar oude ceremonie is een feestelijke gelegenheid die niet past bij een periode van rouw. Deze zal dan ook pas maanden, zo niet ruim een jaar, na de dood van de koningin plaatsvinden.
Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op nationalgeographic.com.
