15 juli 2013

Toen archeologen onlangs een oud graf langs een snelweg in aanbouw bij het Poolse Gliwice openden, stuitten ze op een tafereel uit een horrorfilm: het graf van mensen die voor ‘vampiers’ werden aangezien. De stoffelijke resten van de begraven mensen waren onthoofd, waarbij de afgehakte hoofden op de benen waren geplaatst . Het was een oud-Slavisch begrafenisritueel, waarbij werd gehoopt dat mensen die van vampirisme werden beschuldigd door de onthoofding nooit meer uit hun graven zouden opstaan.

De recente ontdekking in Polen is niet de eerste keer dat archeologen op graven zijn gestuit van mensen van wie werd gevreesd dat ze nooit zouden sterven. Hieronder kom je meer te weten over wat de wetenschap heeft uitgevonden over historische graven van enkele van deze vermeende vampiers.

Hoe begraaf je de ‘ondoden’?

Tot nu toe hebben onderzoekers aanwijzingen gevonden voor begrafenissen van vermeende vampiers in zowel de Oude als de Nieuwe Wereld. In de jaren negentig van de vorige eeuw ontdekten archeoloog Hector Williams van de University of British Columbia en zijn team het skelet van een volwassen man wiens lichaam letterlijk aan de grond was genageld, in een negentiende-eeuwse begraafplaats op het Griekse eiland Lesbos. Degenen die de man hadden begraven, hadden meerdere, twintig centimeter lange ijzeren spiesen door de hals, het bekken en een enkel van het lichaam geplant.

"Hij lag ook in een zware maar bijna geheel vergane houten kist", vertelt Williams, "terwijl de meeste andere doden op de begraafplaats in eenvoudige witte lakens waren gewikkeld en zo ter aarde waren besteld." Het was duidelijk dat iemand niet wilde dat deze man uit zijn graf zou ontsnappen. Toen het skelet door fysisch antropologen nader werd onderzocht, zo vertelt Williams verder, vonden ze “niets ongewoons aan hem."

Recenter stuitte een archeologisch team onder leiding van forensisch antropoloog Matteo Borrini van de Universiteit van Florence op het graf van een andere vermeende vampier, op het Italiaanse eilandje Lazzaretto Nuovo. In dit geval bleek uit de resten dat het om het lichaam van een oudere vrouw ging, die was begraven met een kleine baksteen in haar mond – een vorm van exorcisme die bekend is uit de bronnen en in Italië werd toegepast op ‘vampiers’.

En in de Nieuwe Wereld? In de jaren negentig van de vorige eeuw ontdekten archeologen die onderzoek deden op een kleine begraafplaats uit de achttiende en negentiende eeuw bij Griswold, Connecticut, iets zeer ongebruikelijks: het graf van een man in de vijftig van wie de schedel en de botten van de bovenbenen in de vorm van het bekende ‘doodshoofdteken’ waren geplaatst. Nader onderzoek wees uit dat de man was gestorven aan ‘consumptie’ – oftewel tuberculose. Mensen die aan deze infectieziekte leden, werden erg bleek en leken langzaam weg te kwijnen, wat ze een uiterlijk gaf dat met zowel vampiers als hun slachtoffers werd geassocieerd. "De behoefte aan ‘voedsel’ dwingt de vampier om zich met levende verwanten te voeden, die dan op soortgelijke wijze ‘wegkwijnen’”, schreven de onderzoekers in een artikel dat verscheen in de American Journal of Physical Anthropology. Om helemaal zeker van hun zaak te zijn, lijken de plaatselijke inwoners het lichaam van de vermeende vampier te hebben onthoofd.

Doodnormaal

De meeste archeologen denken nu dat het geloof in vampiers voortkwam uit veel voorkomende misverstanden over ziekten als tuberculose en uit een gebrek aan kennis over de ontbindingsprocessen van het lichaam. Hoewel de meeste Amerikanen en Europeanen in de negentiende eeuw vertrouwd waren met de veranderingen die direct na het overlijden in het menselijk lichaam optreden, zagen ze bijna nooit wat er in de navolgende weken en maanden onder de grond gebeurde. Ten eerste verdwijnt uiteindelijk de rigor mortis (verstijving van het lichaam), waardoor de ledematen weer flexibel worden. Ten tweede begint de buikruimte te ontbinden, waarbij een donkere vloeistof uittreedt die bij een eventuele exhumatie gemakkelijk kan worden aangezien voor vers bloed, waardoor de indruk ontstaat dat een vampier zich kort geleden aan bloed te goed heeft gedaan. Waar en wanneer de volgende vermeende vampiers zullen opduiken, weet niemand.