21 mei 2015

Ondanks het feit dat ze 3.500 jaar geleden overleed, vertelt het meisje van Egtved een verrassend modern verhaal. Een nieuwe analyse van de iconische overblijfselen en goede geconserveerde van een vrouw uit de bronstijd die in 1921 gevonden werd bij Egtved in Denemarken, laat zien dat ze ergens anders was geboren en dat ze tijdens haar leven ver heeft gereisd.

Ze staat ver af van een thuisblijver en het meisje van Egtved lijkt een typische reizende kosmopoliet. “Wij zien onszelf tegenwoordig als goed ontwikkelde mensen, alsof globalisatie iets nieuws is”, zegt Karin Frei, een archeologe van het nationale museum van Denemarken en hoofdauteur van een nieuw onderzoek wat donderdag werd gepubliceerd in Scientific Reports. “Maar hoe meer we te weten komen over de prehistorie, hoe meer we erachter komen dat we altijd al ‘werelds’ waren.”

Frei heeft zich gespecialiseerd in de analyse van subtiele verschillen in de moleculaire opbouw van strontium, een element dat overal in de grond voorkomt en zich ophoopt in plantaardig en dierlijk materiaal. De afwijkingen verschillen van plaats tot plaats en vormen een typische lokale signatuur die volgens Frei “een geologische GPS vormt”. Door sporen van strontium van het meisje van Egtved te vergelijken met plaatsgebonden karakteristieken van verschillende plaatsen in het noordwesten van Europa, kon ze vaststellen waar ze op verschillende momenten in haar leven gewoond heeft.

Strontium-sporen in haar tanden uit haar jeugd, suggereren dat ze waarschijnlijk geboren is in wat nu het zuidwesten van Duitsland is, zo'n 800 kilometer verderop. De exacte locatie is lastig vast te stellen, maar wolvezels in de kleding van het meisje van Egtved - onder meer een bloes met rok setje, wat tegenwoordig niet zou misstaan - lijken afkomstig uit het Zwarte Woud in Duitsland. “Ze is een icoon van de Deense identiteit, iemand waarover kinderen les krijgen op school”, zegt Frei. “En ja, ze is gevonden in Denemarken - maar ze was een erg internationale vrouw.” Haar haar en duimnagel bevatten strontium uit de laatste twee jaar van haar leven, beschrijven twee reizen van Denemarken naar haar geboortegrond.

Leven in de bronstijd

Het is onmogelijk om precies te weten waarom het meisje van Egtveld reisde, maar in de bronstijd werden steeds meer allianties gesloten tussen clans. Frei denkt dat het meisje van Egtveld, dat tussen de 16 of 18 jaar oud was toen ze stierf, mogelijk uitgehuwelijkt was om een alliantie te sluiten en mogelijk om de handel die daar het gevolg zou zijn.

Het onderzoek “laat ons de schaalgrootte van het sociale systeem en de contacten over lange afstanden en reizen in de bronstijd herzien.”, zegt Jonathan Last, een onderzoeker van de bronstijd van Historic England. Zonder aanvullend bewijs is het lastig om te weten of het meisje van Egtved echt wel verhuisde voor een gearrangeerd huwelijk, waarschuwt Last. “Ik vraag me af of de bewijzen voor heen-en-weer reizen impliceren dat deze vrouw veel zelfstandiger was?”

Scandinavische vrouwen uit die periode hadden soms politieke macht, zeker wanneer er geen directe mannelijke erfgenamen waren in de bloedlijn van hoofden van de familie, zegt Flemming Kaul, een bronstijdspecialist van het nationale museum in Denemarken. “Het is mogelijk dat vrouwen uit het noorden in de bronstijd zelf onderhandelden en vriendschappen sloten en daarvoor niet afhankelijk waren van huwelijksbanden.”

Als je het op die manier bekijkt kan het meisje van Egtved voordeel hebben gehad van een veranderende sociale moraal, die gulheid predikte aan reizigers en gasten, wat langeafstandsreizen mogelijk maakte en de basis legde voor op handel gebaseerde economieën. Die mogelijkheden worden bekeken dankzij het meisje van Egtved, en meer onderzoek ontdekt wellicht nog meer. “Ze wordt zo op de een of andere manier steeds mysterieuzer”, zegt Frei. “Ze is lang geleden gevonden, maar heeft ons nog steeds zo veel te vertellen.”